Chủ nghĩa anh hùng cách mạng: “Rừng xà nu” và “Những đứa con trong gia đình”

A. ĐỀ BÀI

Phần I. Đọc hiểu (3 điểm)

Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu:
(1) Quảng cáo là để chào hàng, bán hàng, lúc đầu nó mới chỉ có ý nghĩa như thế, cho nên sản xuất tự cấp tự túc thì không cần quảng cáo, nó chỉ ra đời khi có sản xuất hàng hóa nhỏ. Người ta nói là quảng cáo ra đời cùng với báo chí ở thế kỉ XVII, nhưng thật ra lúc đó quảng cáo được thêm phương tiện thông tin mới có thể mạnh để phát triển, chứ quảng cáo cỏ trước khi báo chí ra đời [...]
(2) Quảng cáo ở nước ta cũng mới phát triển thôi, mà xem ra đã tiến rất nhanh với nhiều hình thức phong phú. Đường phổ đã thấy xuất hiện ban-nơ, áp-phích quảng cáo hàng hóa. Và cũng đã thấy những người đến từng cơ quan, xí nghiệp, gia đình chào hàng, bán hàng. Nghĩa là quàng cảo ở nước ta đã phát triển cà ba hình thức, trong đó quảng cáo trên các phương tiện thông tin đại chủng chiếm phần quan trọng nhất

(Nguyễn Hữu Thọ, Quảng cảo và kinh doanh, in trong Bắn lĩnh Việt Nam, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội)

Câu 1: Anh (chị) hãy chỉ ra nội dung chính của đoạn trích trên.
Câu 2: Nội dung chính đó được tác giả triển khai thành bao nhiêu ý? Đó là những ý nào?
Câu 3: Chỉ ra những từ mượn mà đoạn trích sử dụng..
Câu 4: Chỉ ra các phép liên kết được sử dụng đoạn trích trên..

Phần II Làm văn (7 điểm)
Câu 1(2 điểm):
Có ý kiến cho rằng, khi cuộc đời cho bạn cả trăm lý do để khỏe, hãy cho đời thấy bạn có cả ngàn lý do để cười.
Bằng đoạn văn khoảng 200 từ, trình bày suy nghĩ của anh chị về ý kiến trên.
Câu 2 (5 điểm):
So sánh chủ nghĩa anh hùng cách mạng trong hai tác phẩm “Rừng xà nu” của Nguyễn Trung Thành và “Những đứa con trong gia đình” của Nguyễn Thi.

B. GỢI Ý LÀM BÀI

Phần I Đọc - hiểu (3 điểm)
Câu 1: Nội dung chính của đoạn trích trên là sự phát triển của quảng cáo trong những năm gần đây ở nước ta.
Câu 2: Sự phát triển của hình thức quảng cáo được tác giả triển khai thành hai ý chính. Mỗi ý được triển khai thành một đoạn văn:
-    Đoạn (1): Quảng cáo dần dần đã phát triển thành nhiều ý nghĩa khác nhau: lúc đầu chi là chào hàng, bán hàng đơn thuần, vai trò là phụ đối với chất lượng sản phẩm, về sau mở rộng thành một ngành phát triển mạnh với ý nghĩa riêng.
-    Đoạn (2): Quảng cáo phát triển thành nhiều hình thức phong phú và đa dạng.
Câu 3: Đoạn trích sử dụng các từ mượn của nước ngoài như ban-nơ, áp-phích..
Câu 4: Các phép liên kết được sử dụng trong đoạn trích là:
- Phép liên tưởng: nhà vãn sử dụng trường từ vựng về ngành quảng cáo như quảng cáo, chào hàng, bán hàng phương tiện thông tin đại chúng,...
-      Phép lặp: Các từ được lặp lại nhiều lần như quảng cáo, chào hàng, bản hàng hàng hóa.
-       Phép nối: sử dụng từ ‘Sra”, “nghĩa là”...

Phần II Làm văn (7 điểm)
Câu 1 (2 điểm):
a.    Yêu cầu về hình thức:
-     Viết đúng 01 đoạn văn, khoảng 200 từ.
-    Trình bày mạch lạc, rõ ràng, không mắc lỗi chính tả, dùng từ, đặt câu,...
b) Yêu cầu về nội dung:
-    Giải thích: Câu nói có nghĩa khi cuộc sống trở nên vô cũng khó khăn, mang lại cho ta nhiều tổn thương, bất hạnh thì điều quan trọng là mỗi người phải tự tìm kiếm cho mình niềm tin yêu, lạc quan để vui sống.
-     Chứng minh ý kiến:
•    Cuộc sống không phải lúc nào cũng êm đềm, bằng phẳng. Trong hành trình cuộc đời, con người không ít lần gặp phải những khó khăn, thử thách, thậm chỉ là những lần vấp ngã. Tuy nhiên, những khó khăn, bế tắc ấy không kéo dài vĩnh viễn. Như Nguyễn Khải đã từng khẳng định: "Sự sống nảy sinh từ cái chết, hạnh phúc hiện hình trong hy sinh gian khổ, trên đời này không cổ đường cùng chỉ có những ranh giới".
+ Ngay trong những giờ phút cam go nhất vẫn luôn tồn tại những điều bé nhỏ mang lại cho con người niềm vui sống. Lối sống lạc quan là một lối sống tích cực. Khỉ con người biết lạc quan, tìm thấy niềm vui trong cuộc sống thì cuộc đời cũng trở nên dễ chịu hơn. Những người có suy nghĩ lạc quan thưởng cỏ khuynh hướng tiếp nhận sự việc tiêu cực với thái độ bình tĩnh, tự tin rồi dần dần đưa sự việc tiêu cực đó vào tầm điều khiển của mình. Bởi vậy, họ sẽ mang niềm tin đó vào công việc, làm việc quyết tâm hơn, hăng say và chịu khó hơn rất nhiều lần để đạt được thành quả mà họ mơ ước...
+ Phê phán: Cuộc sống hiện đại mang lại cho con người nhiều áp lực. Bởi vậy, căn bệnh stress đang dần trở nên phổ biến. Nhiều bạn trẻ, vì không chịu đựng những áp lực của cuộc sống mà rơi vào bế tắc, bi quan, từ đó buông xuôi, sa vào các tệ nạn cuộc sống. Gặp những vấp ngã đầu đời, họ chán nản, thất vọng và đánh mất niềm tin vào cuộc sống. Họ bỏ qua những niềm vui nhỏ nhặt, giản dị đời thường để mải mê chạy theo những thứ phù du, vô nghĩa. Những con người như vậy làm sao có thể trường thành, đạt được thành công, đến được với mơ ước?
-     Bình luận:
+ Câu nói đã gửi gắm một bài học vô cùng ý nghĩa - bài học về lòng lạc quan, niềm vui sống.
+ Thế hệ trẻ là những người giàu nhiệt huyết thì sự lạc quan lại càng có một vai trò quan trọng. Để rèn luyện được tinh thần lạc quan, mỗi người cần phải học cách nhìn vào những mặt tích cực của cuộc sống, trân trọng, nâng niu những điều bé nhỏ, bình dị của cuộc đời.
Câu 2 (5 điểm):
1. Mở bài
-   Văn học Việt Nam giai đoạn 1945 - 1975 đã đạt được nhiều thành tựu to lớn, đặc biệt là những tác phẩm thể hiện phẩm chất anh hùng của con người Việt Nam trong hai cuộc chiến tranh vệ quốc chống lại kẻ thù xâm lược là thực dân Pháp và đế quốc Mĩ. “Rừng xà nu” của Nguyễn Trung Thành và “Những đứa con trong gia đình” của Nguyễn Thi là hai tác phẩm rất thành công trong việc khắc họa những hình tượng nhân vật tiêu biểu cho chủ nghĩa anh hùng cao đẹp.
2. Thân bài
a.    Giới thiệu về khái niệm: Chủ nghĩa anh hùng cách mạng
Chủ nghĩa anh hùng cách mạng được thể hiện ờ lòng yêu nước thiết tha, căm thù giặc sâu sắc, tỉnh thần chiến đấu bất khuất chống lại kẻ thù xâm lược để bảo vệ Tổ quốc và con người Việt Nam trong kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ, là sự trung thành với lí tưởng cách mạng được thử thách trong hoàn cảnh khốc liệt, qua đó bộc lộ được vẻ đẹp của phẩm chất anh hùng có tính chất tiêu biểu cho cả dân tộc.
b) Khái quát chung:
•    Cả hai tác giả Nguyễn Trung Thành và Nguyễn Thi đều gắn bó với cuộc chiến đấu chống Mĩ, là những nhà văn chiến sĩ ở tuyến đầu máu lửa. Tác phẩm của họ mang hơi thở nóng hổi của cuộc chiến đấu với những hình tượng nhân vật sinh động, bước vào văn học từ thực tế chiến đấu.
•    Nguyễn Trung Thành sinh năm 1932, năm 1950, ông vào bộ đội, sau đó làm phóng viên báo quân đội nhân dân Liên khu V. Những năm tháng lăn lộn trong cuộc kháng chiến chống Pháp đã giúp ông hiểu biết sâu sắc về Tây Nguyên, chính những điều này để lại dấu ấn đậm nét trong các sáng tác của ông sau này.
•     Nguyễn Thi, sinh năm 1928, năm 1945, ông tham gia cách mạng rồi gia nhập lực lượng vũ hang. Ông trở thành một trong những cây bút văn xuôi hàng đầu của văn nghệ giải phóng miền Nam thời kì kháng chiến chống Mĩ.
•    Chính từ những năm tháng chiến đấu ác liệt đó, Rừng xà nu (1965) và Những đứa con trong gia đình (1966) ra đời. Xuất phát từ bối cảnh lịch sử đó, hai tác phẩm đều ngợi ca chủ nghĩa anh hùng cách mạng với phẩm chất sử thi đậm đà.
c) Biểu hiện của chủ nghĩa anh hùng cách mạng:
- Chủ nghĩa anh hùng cách mạng trước tiên thể hiện ở những nhân vật mang phẩm chất anh hùng, bất khuất, từ đau thương trỗi dậy để chiến đấu chống lại kẻ thù xâm lược. Những nhân vật chính trong hai câu chuyên đểu là những người con sinh ra từ truyền thống bất khuất của gia đình, của quê hương, dân tộc.
+ Làng Xô - Man - quê hương của Tnú ở trong tầm đại bác của giặc, nơi mà từng người dân đều hướng về cách mạng, bảo vệ cán bộ với tư tưởng “Đảng còn thì núi nước này còn”.
+ Việt và Chiến sình ra trong một gia đình có truyền thống yêu nước, căm thù giặc: Cha là cán bộ cách mạng, má là người phụ nữ Nam Bộ trung hậu, đảm đang và kiên cường, bất khuất, hai chị em Việt lớn lên trong bầu không khí truyền thống của gia đình.
- Cùng với đó, họ phải chịu những đau thương, mất mát do kẻ thù gây ra, những nỗi đau ấy tiêu biểu cho đau thương mất mát của cả dân tộc.
+ Tnú cỏ một mối tình đẹp với Mai, những tưởng họ sẽ có một cuộc sống ấm êm, hạnh phúc nhưng bi kịch lại liên tiếp dồn xuống gia đình họ.Tnú phải chứng kiến cảnh vợ con bị kẻ thù tra tấn đến chết, bản thân bị giặc đốt mười đàu ngón tay.Tnú tận mắt chứng kiến tất cả và lòng yêu thương lần lòng căm thù giặc đã khiến mắt anh hiện lên như hai ngọn lửa. Anh lao thẳng vào lũ giặc nhưng không cứu được vợ con và bàn thân anh cũng bị giặc tra tấn. Tnú mang trong mình nỗi đau quá lớn, không có sự đau đớn nào hơn khi bị tra tấn về cả tinh thần và thể xác.
+ Chiến và Việt lạị chứng kiến cái chết của ba má: ba bị chặt đầu, má chết vì đạn giặc. Những đau thương đó hun đúc tinh thần chiến đấu, lòng căm thù giặc sâu sắc của hai chị em.
-  Biến đau thương thành sức mạnh chiến đấu cũng là một biểu hiện của chủ nghĩa anh hùng cách mạng. Tnú lên đường đi lực lượng dù mỗi ngón tay mất đi một đốt, Chiến và Việt cùng vào bộ đội, coi việc đánh giặc trả nợ nước thủ nhà là lẽ sống. Họ chiến đấu bởi sức mạnh của lòng căm thù giặc, cũng là bởi sức mạnh của tình yêu thương, vì với họ, chi có cầm vũ khí đứng lên, ta mới có thể bảo vệ được những gì thiêng liêng nhất, bảo vệ tình yêu và sự sống. Chân lí đó đã được minh chứng qua số phận và con đường cách mạng của những người dân Nam Bộ trong hai tác phẩm trên, chân lí đó cũng được rút ra từ thực tế đau thương mất mát nên nó càng có giá trị, càng phải khắc sâu vào lòng người.
-  Tuy đi lên từ những đau thương, mất mát nhưng họ đều mang phẩm chất anh hùng, bất khuất, là những con người Việt Nam dũng cảm trong cuộc chiến đấu chống giặc ngoại xâm.
+ Tnú là nhân vật được kết tính từ vẻ đẹp tiêu biểu của con người Tây Nguyên: gan góc, dũng cảm, mạnh mẽ và giàu lòng yêu thương. Trước hết, Tnú một lòng theo Đảng, hết mình vì lí tưởng cách mạng. Được cụ Mết chỉ dạy từ nhỏ, Tnú cùng Mai tham gia nuôi giấu cán bộ và hoàn thành xuất sắc công việc giao liên. Thứ nữa, Tnú một lòng nghe lời chỉ dạy của cán bộ. Được anh Quyết dạy chữ, Tnú khắc phục khó khăn, cố gắng học tập. Ngoài ra, ngay từ nhỏ Tnú đã tỏ ra là một cậu bé vô cùng gan dạ và dũng cảm. Trong những lần làm giao liên, Tnú không bao giờ chịu đi đường mòn, cậu cứ xé rừng mà đi; qua sông, cậu không thích lội chỗ nước êm, cứ lựa chỗ nước mạnh mà bơi qua vì những chỗ đấy thì thằng Mĩ không ngờ. Khi bị giặt bắt, dù bị giặc tra tấn dã man nhưng anh nhất quyết không khai mà còn khẳng khái đặt tay lên bụng: “Cộng sản ở đây này”. Tnú vẫn tiếp tục cùng cụ Met lãnh đạo dân làng Xô - Man mài giáo, mài rựa chống lại kẻ thù. Khi bản làng bị càn quét, mẹ con Mai bị giết hại dã man, nhất là khi anh bị thằng Dục tẩm nhựa xà nu đốt cụt mười ngón tay, Tnú càng thấm thía nỗi đau thương, căm thù giặc và nhận thức sâu sắc hơn về kẻ thù. Anh tham gia lực lượng quyết tâm tiêu diệt kẻ thù, bởi lẽ “chúng nó đứa nào cũng là thằng Dục cả”.
+ Ngoài ra, Tnú còn là một người giàu tình cảm yêu thương. Anh yêu bản làng của mình, yêu cánh rừng xà nu cạnh con nước lớn. Sinh ra và lớn lên giữa núi rừng Tây Nguyên hùng vĩ, giữa những con người mộc mạc, thuần hậu, Tnú thấy gắn bó thân thiết với cảnh và con người quê hương mình. Đa năm đi lực lượng xa bản làng, khi trở về, Tnú vô cùng xúc động. Anh nhớ rõ từng hàng cây, con đường, nơi mà ngày xưa Mai đã thổ lộ tình cảm yêu mến ngay khi anh mới ở tù về.Tnú còn yêu thương gia đình nhỏ của mình tha thiết. Chính vì lẽ đó nên anh căm thù giặc sâu sắc, căm thù bọn giặc đã giết hại mẹ con Mai một cách dã man. Không chỉ yêu thương gia đỉnh, Tnú cũng yêu thương mọi người. Làng Xô - Man đã dành cho anh một tình cảm đặc biệt nồng hậu, thân thiết. Những cặp mắt tròn xoe rồi những tiếng ré lên và tiếng reo vui của mọi người đã thể hiện niềm vui mừng khi đón Tnú về làng. Dũng cảm đối diện với kẻ thù, tha thiết yêu thương gia đình, quê hương, bản làng và luôn gắn bó mật thiết với cách mạng đã làm toát lên ở Tnú vẻ đẹp của người anh hùng trong sử thi Tây Nguyên và vẻ đẹp của chủ nghĩa anh hùng thời chống Mĩ.
+ Còn Việt và Chiến lại mang những vẻ đẹp rất riêng. Trước hết là nhân vật Chiến, người con gái mang vẻ đẹp của chị út tịch, một vẻ đẹp rất riêng của người phụ nữ Nam Bộ mà Nguyễn Thi hằng yêu mến: hồn nhiên, chất phác, trung hậu, đảm đang, biết lo toan việc nước, việc nhà chu toàn, đánh giặc xông xáo, gan góc, dũng cảm nhưng khi trở về cuộc sống đời thường lại rất giàu tình cảm và lòng yêu thương. Trong kí ức của Việt, chị Chiến là sự hiện thân, kế thừa của má. Chỉ mang vóc dáng của mẹ “hai bắp tay tròn vo, sạm đỏ máu cháy nắng...thân người to và chắc nịch”. Đặc biệt vào đêm trước khi ra trận, chị lo lắng, cắt đặt việc nhà rất chỉn chu. Chưa bao giờ Việt thấy chị Chiến liệu việc nhà giống má đến như vậy: “Chà, chị Chiến bữa nay nói in hệt má vậy. Cũng ở trong giường mà nói với ra, cũng nằm giường với thằng út em, ở trên cái giường đó”. Chính Chiến đêm ấy cũng thấy mình như đang hòa vào mẹ. Chính sự chỉn chu trong cách lo liệu việc nhà của Chiến đã được chú Năm khen: “Khôn, việc nhà nó thu được gọn thì việc nước nó mới mờ được rộng, gọn bề gia thế đặng bề nước non”. Hai chị em đều là những chiến sĩ dũng cảm mặc dù còn nhỏ tuổi, nhưng so với Việt, Chiến chỉ hơn Việt một tuổi mà đã người lớn hơn hẳn Việt. Chiến cũng gắn bó với lớp người đi trước nhiều hơn. Chị có thể bỏ ăn để đánh vần cuốn sổ gia đình. Không chi giống má, Chiến còn học cả cách nói “long trọng” của chú Năm. Ví truyền thống cách mạng của cả gia đình là một dòng sông và mỗi người là một khúc của dòng sông ấy thỉ so với lớp người đi trước Chiến là một khúc sông sâu vượt xa hơn khúc sông trước.
+ Việt là nhân vật xuất hiện trong tác phẩm nhiều hơn cả và cũng mang nhiều nét tâm lí, tính cách khá độc đáo. Người đọc ấn tượng với nhân vật này trước hết ở cái vẻ ngoài lộc ngộc, vô lo, vô nghĩ của một cậu con trai đang tuổi lớn. Nhưng sự trẻ con, hồn nhiên đó không ngăn cản Việt trở thành một chiến sĩ dũng cảm, ngược lại nó còn làm cho phẩm chất anh hùng của nhân vật được tô đậm lẽn. Theo dõi tiến trình câu chuyện, chúng ta nhận thấy Việt dù là một cậu thanh niên chưa trưởng thành nhưng chưa bao giờ cậu chịu khuất phục trước sự bạo tàn của kẻ thù. Ngay từ nhỏ, Việt đã theo má và chị Chiến đi đòi dầu của ba. Đến lúc bị thương nặng, nằm lại một mình ở chiến trường hoang vắng nhưng Việt luôn ở tư thế sẵn sàng chiến đấu. Việt là hiện thân của khí thế tiến công của thời đại và chị Chiến “những đứa con trong gia đình” đã thật sự cứng cáp, trưởng thành và chững chạc trong tư thế người anh hùng.
- Chủ nghĩa anh hùng cách mạng không chỉ thể hiện riêng ở từng nhân vật mà còn thể hiện ở tập thể các nhân vật anh hùng và mỗi nhân vật đều tượng trưng cho phẩm chất của cả cộng đồng: cụ Mết, Mai, Dít, bé Heng trong Rừng xà nu; ba, má, chú Năm trong Những đứa con trong gia đình. Họ đều là những người con yêu quê hương đất nước, gắn bó với buôn làng, với gia đình và người thân yêu. Tình yêu Tổ quốc của họ bắt nguồn từ những tình cảm bình dị đó nên nó càng có sức mạnh lớn lao khiến kẻ thù phải run sợ.
=> Như vậy, các nhân vật của hai truyện ngắn đều đã vượt lên nỗi đau vả bĩ kịch cá nhân để sống có ích cho đất nước. Những đau thương của’ họ cũng chín là tinh thần của cả dân tộc Việt Nam, là biểu hiện cao đẹp của chủ nghĩa anh hùng cách mạng.
- Chủ nghĩa anh hùng cách mạng còn thể hiện ở sức sống bất diệt của con người Việt Nam trong cuộc chiến đấu ác liệt.
+ Dân làng Xô - Man như cây xà nu mặc dù “Trong rừng hàng vạn cây, không cây nào không bị thương” nhưng vẫn “ưỡn tấm ngực lớn của mình ra che chở cho làng”, một cây ngã xuống thì bốn năm cây con mọc lên. Mai hi sinh thì có Dít và Heng thay thế. Heng như cây xà nu non hứa hẹn trở thành cây xà nu cường tráng tiếp nối cha anh. Tầng tầng, lớp lớp những người dân Xô - Man tiếp nối đứng lên, kiên cường chiến đấu với quân thù để bảo vệ quê hương, đất nước mình
+ Trong Những đứa con trong gia đình, ông nội bị giặc giết, cha của Chiến và Việt trở thành cán bộ Việt Minh, cha bị giết hại dã man, má Việt tiếp tục nuôi con và chiến đấu, đến khi má ngã xuống thì hai chị em lại tiếp tục con đường chiến đấu, thực hiện lí tưởng của gia đình và trong dòng sông truyền thống, họ là khúc sông sau hứa hẹn đi xa hơn cả thế hệ trước.
+ Sự tiếp nối và kế thừa đó đã làm nên chú nghĩa anh hùng cách mạng của con người Việt Nam thời chống Mĩ, là sức sống bất diệt giúp họ vượt qua bao đau thương dỡ kẻ thù gây ra để tiếp tục chiến đấu và chiến thắng.

Tóm tắt: Những đứa con trong gia đình

              Rừng xà nu
d) Nghệ thuật sử thi: Nghệ thuật sử thi với những vấn đề cơ bản nhất, có ý nghĩa sống còn của đất nước đã góp phần phản ánh sâu sắc chủ nghĩa anh hùng cách mạng. Đó là những lời ngợi ca, thấm đẫm cảm hứng lãng mạn cách mạng, ngợi ca phẩm chất anh hùng của con người Việt Nam trong kháng chiến chống Mĩ, những con người tiêu biểu cho cộng đồng về lí tưởng và phẩm chất, nhân danh cộng đồng mà chiến đấu, hi sinh.
3. Kết bài
Như bản anh hùng ca thời đại đánh Mĩ, hai tác phẩm đã khắc sâu cuộc chiến đấu của dân tộc chống lại kẻ thù xâm lược hết sức ác liệt và gay go. Qua đó, tác giả ngợi ca phẩm chất anh hùng của con người Việt Nam trong kháng chiến chống Mĩ, là những con người tiêu biểu cho cộng đồng về tinh thần kháng chiến, một lòng muốn giải phóng dân tộc khỏi ách thống trị thực dân.

Xem thêm >>> Hình tượng A Phủ với Tnú

Ở bài viết này không chỉ đề cập riêng đến chủ nghĩa anh hùng cách mạng qua hai tác phẩm "Những đứa con trong gia đình" và "Rừng xà nu" mà còn gồm có những kiến thức, gợi ý giúp bạn hoàn thành phần đọc hiểu chính xác nhất.