Những bước làm bài nghị luận về hiện tượng đời sống

Ở bài viết này Cunghocvui gửi đến bạn những kiến thức về nghị luận một hiện tượng đời sống chính xác nhất, đưa ra cho bạn khái niệm cơ bản, dàn ý khái quát và ví dụ minh họa giúp bạn vận dụng trực tiếp.

I. KHÁI NIỆM

Khi bài viết bàn luận, bày tỏ quan điểm, cách đánh giá về một hiện tượng ý nghĩa với xã hội, những vấn đề mà đáng chê trách hoặc đáng suy nghĩ được gọi là nghị luận về một hiện tượng đời sống.

II) KHÁI QUÁT DÀN Ý

1. Mở đoạn: Giới thiêu, nêu vấn đề

- Trực tiếp: mở bài bằng yêu cầu của đề

- Gián tiếp: mở bài từ những vấn đề xung quanh rồi mới đi vào yêu cầu

2) Thân đoạn

- Bước 1: Làm rõ sự việc, hiện tưởng mà đề yêu cầu, các biểu hiện của sự việc hay hiện tượng đó trong xã hội.

- Bước 2: Bày tỏ suy nghĩa, đánh giá về hiện tưởng, hành vi đó

• Là hiện tượng đời sống tốt: nguyên nhân (chủ và khách quan), mục đích, tác dụng đối với mình và mọi người.
• Là hiện tường đời sống xấu: nguyên nhân (chủ và khách quan), hậu quả, giải pháp khắc phục (gần gũi, thiết thực, không viển vông hay lớn lao)
• Là hiện tường vừa tốt vừa xấu: đâu là mặt tốt, mặt xấu, tác dụng, hậu quả,..

- Bước 3: Phản đề, mở rộng

- Bước 4: Rút ra bài học, nhận thức và hành động.

3) Kết đoạn: Khẳng định lại vấn đề

III) VÍ DỤ

1) Đọc hiểu

Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu:
(1)      Một lần tình cờ tôi đọc được bài viết “Hạnh phúc là gì" trên blog của một người bạn. Bạn ấy viết rằng: “Hạnh phúc là được nằm trong chăn ấm xem tivi cùng với gia đình. Hạnh phúc là được trùm chăn lán và được mẹ pha cho cốc sữa nóng. Hạnh phúc là được cùng đứa bạn thân nhong nhong trên khắp phố. Hạnh phúc là ngồi co ro hàng giờ trong quán cà phê, nhấm nháp ly cacao nóng và bàn chuyên chiến sự... thế giới cùng anh em chiến hữu...
(2)      Bất chợt giật mình, hạnh phúc đơn giản vậy sao? Ừ nhỉ. Dường như lâu nay chúng ta chỉ quen với việc than phiền mình bất hạnh chứ ít khỉ biết được rằng mình đang hạnh phúc. Hãy một lần thử xem: Khi chúng ta than phiền vì bố mẹ quá quan tâm đến chuyện của mình thì ngoài kia biết bao nhiêu người thèm hơi ẩm của mẹ, thềm tiếng cười của bổ, thèm được về nhà để được mắng; khi chúng ta cảm thấy thiệt thòi khi không được ngồi xe hơi chỉ vì phải chạy xe máy giữa trời nắng thì ngoài kia biết bao nhiêu bạn của chúng ta mồ hôi nhễ nhại, gò mình đạp xe lên những con dốc vắng; khi chúng ta bất mãn với chuyện học hành quá căng thẳng thì ngoài kia biết bao người đang khao khát một lần được đến trường, một lần được cầm cây bút để viết lên những ước mơ; khỉ chúng ta...
(3)     VângỊ Có quả ích kỉ không, khi xung quanh chúng ta vẫn có những người đang sống trong cảnh nghèo khổ, vẫn có những người đang lang thang mong tìm một mái ấm, vẫn có những người đang ngày ngày chống chọi với tử thần,... thì chúng ta lại buồn chỉ vì không được cho tiền tiêu vặt như ý muốn, vì không được thời trang như diễn viên và vì buồn... không có chuyện gì để buồn.
(Theo bài tham gia diễn đàn Đem mọi người đến gần nhau hơn, Bài tập Ngữ văn ỉỉ, Tập hai, NXB Giáo dục Việt Nam, 2015, tr. 62, 63) 
Câu 1 (0,5 điểm): Chỉ ra thao tác lập luận chính của đoạn trích.
Câu 2 (0,5 điểm): Xác định nội dung của đoạn trích?
Câu 3 (1,0 điểm): Nêu rõ và cho biết tác dụng của biện pháp tu từ chủ yếu được sử dụng trong đoạn (2). Câu 4 (1,0 điểm): Những bài học mà anh/chị rút ra được từ quan niệm của tác giả trong đoạn trích “Dường như lâu nay chúng ta chỉ quen với việc than phiền mình bất hạnh chứ ít khi biết được rằng mình đang hạnh phúc ” là gì?

Giữa “hạnh phúc” và “ích kỉ” có mối liên hệ nào không? Từ nội dung của đoạn trích trên, hãy viết một đoạn văn ngắn (khoảng 200 chữ) thể hiện suy nghĩ của anh/chị về vấn đề đó.

2) Nghị luận hiện tượng đời sống
Hiện tượng đặt ra yêu cầu học sinh nghị luận được trình bày trực tiếp trong đoạn văn bản Đọc - hiểu. Người viết có thể dựa vào các luận điểm của văn bản Đọc - hiểu để hình thành các luận điểm cho đoạn văn nghị luận xã hội.
Học sinh có thể trình bày ý kiến theo nhiều cách khác nhau (có hoặc không) song cần đảm bảo tính thuyết phục, hợp lí, chặt chẽ. Dưới đây là một số gợi ý (theo hướng khẳng định “có”):
-       Giới thiệu vấn đề nghị luận: mối quan hệ giữa “hạnh phúc” và “ích kỉ”.
-       Giải thích: “ích kỉ”: chỉ thái độ sống, cách sống chỉ biết nghĩ đến bản thân minh. “Hạnh phúc” là trạng thái, cảm giác mãn nguyện và vui sướng.
-       Bàn luận:
+ ích kỉ và hạnh phúc có mối quan hệ chặt chẽ, tác động qua lại lẫn nhau.
+ Neu sống mà chỉ biết đến chính mình, vì quyền lợi của cá nhân thỉ hạnh phúc có được sẽ rất ngắn ngủi, ít ỏi; cuộc sống của con người bị thu hẹp, trở nên vô nghĩa.
+ Nếu biết sẻ chia, yêu thương và sống vì người khác, con người sẽ có được hạnh phúc đích thực, bền vững; góp phần làm nên một xã hội tốt đẹp. Hạnh phúc của mỗi người không thể tách rời hạnh phúc chung của mọi người.
-       Liên hệ thực tế, rút ra bài học thiết thực cho bản thân.

Xem thêm >>>Thao tác viết bài nghị luận xã hội

Bài viết ở trên chính là những kiến thức mà Cunghocvui gửi đến bạn nghị luận về một hiện tượng đời sống, kèm theo hái niệm và dàn ý khái quát và ví dụng minh họa ở cuối bài. Đừng quên để lại ý kiến thắc mắc và những phản hồi của mình ở phía dưới comment nhé!