KHUYNH HƯỚNG SỬ THI VÀ CẢM HỨNG LÃNG MẠN TRONG RỪNG XÀ NU

     “Rừng xà nu” là một tác phẩm tiêu biểu của nhà văn chuyên viết về Tây Nguyên Nguyễn Trung Thành. Thông qua khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn được khắc họa, người đọc sẽ thấy rõ hơn chủ đề, giá trị nội dung và nghệ thuật trong tác phẩm. Đồng thời ta có thể cảm nhận rõ hơn phong cách nghệ thuật của nhà văn. Hãy theo dõi bài viết để hiểu rõ hơn nhé.

Phân tích khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn trong Rừng xà nu

Mở bài

     Bạn đã bao giờ đến mảnh đất Tây Nguyên đầy nắng và gió? Mảnh đất xinh đẹp ấy đã trải qua những phút thăng trầm của lịch sử. Cũng chính mảnh đất ấy đã khơi nguồn cảm hứng sáng tác cho các văn nghệ sĩ. Truyện ngắn “Rừng xà nu” của Nguyễn Trung Thành đã minh chứng cho điều đó. Thiên truyện không những mang giá trị nội dung và nghệ thuật cao mà còn khắc họa rõ nét khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn. Hai đặc điểm nổi bật trong nền văn học Việt Nam giai đoạn kháng chiến chống Mỹ.

Xem thêm:

Tóm tắt rừng xà nu ngắn nhất

Ý nghĩa câu nói của cụ Mết trong rừng xà nu

Thân bài khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn trong rừng xà nu

Giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm

     Nguyễn Trung thành là nhà văn gắn bó với mảnh đất Tây Nguyên đầy nắng và gió trong suốt hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ. Cảm hứng chủ đạo trong sáng tác của Nguyễn Trung Thành là cảm hứng về đất nước, quê hương và những con người Việt Nam anh hùng. 

     Tác phẩm “Rừng xà nu” được viết vào năm 1965, in trong tập “Trên quê hương những anh hùng Điện Ngọc”. Đây là thời điểm diễn ra cuộc đổ quân ào ạt của Mỹ vào bãi biển Chu Lai – Quảng Ngãi. Tác phẩm đã tái hiện thành công vẻ đẹp hào hùng, tráng lệ của thiên nhiên và con người Tây Nguyên. Qua đó, tác giả đã bộc lộ tình yêu tha thiết của mình đối với quê hương, đất nước. Đồng thời ông cũng đặt ra một chủ đề có ý nghĩa lớn lao, trọng đại đối với dân tộc và thời đại lúc bấy giờ.

Khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn là gì?

Vùng đất Tây Nguyên

     Khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn là hai đặc điểm nổi bật trong nền văn học Việt Nam giai đoạn 1954 – 1975. Trước hết ta hiểu khuynh hướng sử thi là một khuynh hướng lớn của nền văn học Việt Nam trong thời kỳ chống Mỹ cứu nước. Biểu hiện của khuynh hướng này thể hiện trong việc lựa chọn không gian, thời gian; đề tài, chủ đề phải là những vấn đề mang ý nghĩa lịch sử và có tính chất toàn dân tộc; nhân vật là những con người hội tụ tất cả những vẻ đẹp của cộng đồng, dân tộc, gắn bó số phận cá nhân với số phận dân tộc, đặt lợi ích đất nước lên hàng đầu; giọng điệu trong tác phẩm mang sự hào hùng, tráng lệ; ngôn ngữ thì trang trọng. 

     Cảm hứng lãng mạn là những cảm xúc khẳng định cái tôi và hướng tới ngợi ca cuộc sống, con người mới. Đồng thời thể hiện niềm tin tưởng vào vận mệnh, tương lai của đất nước, của dân tộc. Cảm hứng lãng mạn được biểu hiện qua các yếu tố: Cái tôi đầy cảm xúc; hình ảnh thơ phi thường, hấp dẫn và cảm hứng nhân văn.

Khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn trong Rừng xà nu

Khuynh hướng sử thi trong “Rừng xà nu”

-     Vấn đề lớn

     Thời điểm tác phẩm “Rừng xà nu” ra đời cũng chính là thời điểm diễn ra cuộc đổ quân đầu tiên của Mỹ, ngày bắt đầu cuộc chiến tranh cục bộ của Mỹ ở miền Nam Việt Nam. Chính vì điều đó, sự kiện của dân làng Xô Man diễn ra lúc bấy giờ là sự kiện có tính chất toàn dân tộc. 

     Truyện “Rừng xà nu” phản ánh nỗi đau thương ghê gớm của nhân vật Tnú và nỗi đau đớn, mất mát chung của cả làng Xô Man. Nỗi đau ấy đã khiến Tnú và dân làng vùng dậy để cứu lấy chính mình, để cứu lấy quốc gia, dân tộc. Tinh thần chiến đấu bất khuất, hiên ngang, kiên cường của dân làng Xô Man nói riêng và của đồng bào Tây Nguyên nói chung cũng chính là tinh thần, ý chí của đồng bào cả nước trong những ngày quyết tâm đánh Mỹ và thắng Mỹ.

Xem thêm:

Ý nghĩa hình tượng cây xà nu

Ý nghĩa của câu nói "chúng nó đã cầm súng thì mình phải cầm giáo" trong rừng xà nu

-     Nhân vật đẹp

     Cụ Mết là một già làng. Cụ đại diện cho vẻ đẹp truyền thống, những giá trị cổ điển của làng Xô Man. Cụ Mết giữ gìn và truyền dạy cho dân làng lý tưởng, đạo đức cách mạng. Cụ đã sớm ngộ ra chân lý cách mạng và truyền đạt điều đó lại cho các lớp thế hệ: “Chúng nó đã cầm súng, mình phải cầm giáo”. Cụ Mết là người giữ lửa và truyền lửa cho những lớp thế hệ sau, đại diện cho sức mạnh của quá khứ dân tộc.

     Tnú hội tụ tất cả những phẩm chất của cộng đồng Tây Nguyên. Thuở nhỏ, Tnú là người gan dạ, mưu trí, dũng cảm. Giặc giết bà Nhan, anh Xút và Tnú đã thấy họ xung phong vào rừng nuôi giấu cán bộ. Khi Tnú đi liên lạc, Tnú không đi đường mòn mà “xé rừng mà đi”, chọn những chỗ nguy hiểm vì nghĩ rằng giặc không ngờ tới, … Bên cạnh đó, anh còn là người có tinh thần trách nhiệm cao, trung thành với cách mạng tuyệt đối: Khi đi liên lạc bị bọn giặc phục kích, Tnú không tiết lộ bí mật cách mạng; Khi bị đốt mười đầu ngón tay, Tnú luôn tâm niệm lời dạy của người đi trước nên không kêu van nửa lời, … 

     Chính những điều đó đã làm nên vẻ đẹp mang tính cộng đồng của nhân vật Tnú. Vẻ đẹp ấy còn được khắc họa khi Tnú được dân làng cứu thoát. Lúc ấy, anh dù với hai bàn tay bị tàn tật nhưng vẫn gia nhập quân giải phóng, cầm vũ khí đứng lên giết giặc để trả thù cho quê hương, gia đình. Tnú điển hình cho con đường đấu tranh đến với cách mạng của con người Tây Nguyên, đại diện cho sức mạnh thời đại của dân tộc. Và là người đã kết tục vẻ vang truyền thống đấu tranh chống ngoại xâm bất khuất, kiên cường của đất nước ta.

-     Không gian, thời gian

     Không gian trong truyện ngắn “Rừng xà nu” được xây dựng hết sức độc đáo. Trước hết, tác giả đã xây dựng thành công không gian rộng lớn của thiên truyện thông qua kết cấu vòng tròn ở phần mở đầu, kết thúc tác phẩm: Hình ảnh cánh rừng xà nu bị tàn phá, hủy hoại ở phần đầu và hình ảnh cánh rừng xà nu vươn lên mạnh mẽ đã để lại dư ba trong lòng người đọc. 

     Câu chuyện không bị bó hẹp trong không gian của làng Xô Man nữa mà mở rộng ra trên khắp cả nước. Những thế hệ mới sẽ còn tiếp nối và đem lại niềm tự hào cho cả dân tộc. Tiếp đó, tác giả đã xây dựng hai không gian nghệ thuật đặc sắc trong truyện ngắn “Rừng xà nu”. 

 

Nhà Rông Tây Nguyên

     Thứ nhất đó là không gian hùng vĩ, rộng lớn của cánh rừng xà nu: Khung cảnh rừng xà nu bị tàn phá dưới bom đạn của kẻ thù tượng trưng cho những đau thương, mất mát mà dân làng Xô Man phải gánh chịu; Sức sống của cây xà nu vươn lên để sinh tồn cũng biểu tượng cho khát khao tự do, vươn theo lý tưởng cách mạng của con người Tây Nguyên nói chung. Hay sự phát triển, kế tục nhanh chóng của cây xà nu “Cây mẹ ngã, cây con mọc lên” cũng như thế hệ dân làng Xô Man bất chấp sự tàn bạo của kẻ thù vẫn vùng lên chiến đấu. 

     Thứ hai đó là không gian sinh hoạt đậm nét đẹp văn hóa của vùng đất Tây Nguyên gắn với cây xà nu. Đó là không gian thân mật, gần gũi trong đời sống hàng ngày đã trải qua bao đời của nhân dân làng Xô Man: Ngọn lửa xà nu cháy trong mỗi bếp, trong đống lửa nhà ưng; Khói xà nu xông đen tấm bảng nứa để anh Quyết dạy Tnú và Mai học chữ; Mặt của lũ trẻ con lem luốc khói xà nu, … Bên cạnh đó, những sự kiện trọng đại của làng Xô Man, cây xà nu cũng tham dự vào: Tnú bị đốt hai bàn tay bằng giẻ tẩm dầu xà nu; Đuốc xà nu cháy sáng trong tay cụ Mết, soi sáng khắp khu rừng,… Cách xây dựng không gian đặc sắc đã góp phần hình thành đặc điểm “Khuynh hướng sử thi” trong thiên truyện.

     Thời gian trong truyện ngắn “Rừng xà nu” có sự đan xen giữa quá khứ và hiện tại. Sự thay đổi thời gian linh hoạt đã góp phần tái hiện được nhiều sự kiện trọng đại của dân làng Xô Man, đã gợi ra một giai đoạn lịch sử hào hùng của dân tộc ta. Đồng thời, cách khắc họa thời gian như vậy cũng gây được hứng thú, sức hấp dẫn cho độc giả.

-     Giọng điệu

     Khuynh hướng sử thi trong “Rừng xà nu” còn được biểu hiện ở giọng điệu. Giọng điệu trong thiên truyện trang trọng, hùng hồn, tráng lệ, ngợi ca. Tác giả đã sử dụng giọng điệu ấy khi kể về sự tích của làng Xô Man. Giọng điệu tác giả hòa lẫn với giọng cụ Mết: Không khí sử thi ùa về trong một đêm mưa, cụ Mết đã cất tiếng nói trầm, hùng, vang của mình khi kể về tấm gương Tnú với niềm tự hào tột bậc. 

     Giọng điệu ấy cũng được khắc họa trong việc miêu tả thiên nhiên. Thiên nhiên căng tràn sức sống, mạnh mẽ, bền chí, cứng rắn: “Chúng vượt lên rất nhanh, thay thế những cây đã ngã…”, “Có những cây bị chặt đứt… cục máu lớn”.

Cảm hứng lãng mạn trong “Rừng xà nu”

Con người ở mảnh đất Tây Nguyên đầy nắng và gió

-     Cái tôi đầy cảm xúc

     Nguyễn Trung Thành đã tốn không ít bút mực để khắc họa tinh tế vẻ đẹp của thiên nhiên Tây Nguyên. Vẻ đẹp kiên cường, sức sống mãnh liệt, không chịu khuất phục của cây xà nu cũng chính là vẻ đẹp, phẩm chất cao đẹp của người Xô Man. Qua đó, ta cảm nhận được tình yêu thiên nhiên mãnh liệt của Nguyễn Trung Thành. Chỉ có sự cảm nhận chân thành, cái tình đối với mảnh đất Tây Nguyên thật sâu nặng, tác giả mới có những trang văn ấn tượng đến vậy. 

     Đối với thiên nhiên Nguyễn Trung Thành nặng tình bao nhiêu, thì đối với con người Tây Nguyên tác giả cũng nặng tình bấy nhiêu. Nhà văn đã đặt “cái tôi trữ tình” của mình vào từng nhân vật. Qua cách khắc họa mỗi nhân vật, ta nhận thấy tình cảm, lòng yêu thương của nhà văn đối với họ. Có lúc ông tự hào khi miêu tả phẩm chất, vẻ đẹp của Tnú, có lúc ông căm phẫn bọn giặc đã gieo rắc bao đau khổ cho dân làng, … Một thiên truyện trở nên đặc sắc và thành công như “Rừng xà nu” cũng chính nhờ tài năng và phẩm chất của Nguyễn Trung Thành góp phần tạo nên.

-     Hình ảnh đẹp, lý tưởng hóa

• Thiên nhiên

     Cây xà nu xuất hiện trong đoạn mở đầu và kết thúc của thiên truyện tạo nên một kết cấu độc đáo. Truyện mở đầu là hình ảnh rừng xà nu nằm trong tầm đại bác của đồn giặc, đang ưỡn tấm ngực che chở cho dân làng. Kết truyện là hình ảnh rừng xà nu “đến hút… chân trời”. 

     Kết cấu tạo nên sự hô ứng đồng thời tạo nên điệp khúc trầm hùng đầy chất thơ và sử thi cho câu chuyện: Cây xà nu trở thành linh hồn sống, làm nên không gian của vùng Tây Nguyên. Cây xà nu là hình ảnh thiên nhiên xuất hiện xuyên suốt trong thiên truyện. Nó không chỉ gắn bó mật thiết với đời sống của dân làng Xô Man, mà còn mang vẻ đẹp biểu tượng cho phẩm chất cao đẹp của nhân dân làng Xô Man. 

     Vẻ đẹp ấy được thể hiện thông qua các hình ảnh đẹp, hấp dẫn:  Xà nu mang vẻ đẹp của một loài cây ham ánh sáng, khí trời: “Nó phóng lên rất nhanh… thơm mỡ màng”; Xà nu mang vẻ đẹp của sức sống mãnh liệt, nghị lực vươn lên, không gì khiến nó quật ngã được: “Cạnh một cây xà nu… lên bầu trời”; “Nhưng cũng có những cây… thân thể cường tráng”. 

     Cây xà nu không chỉ tạo nên không gian của vùng Tây Nguyên mà nó còn tượng trưng cho sự kiên cường, ý chí mạnh mẽ, khát khao vươn lên và sống tự do của người Tây Nguyên. Hình ảnh thơ đẹp, đầy tính hấp dẫn đã góp phần thể hiện rõ điều đó.

Xem thêm:

Top 3 cách viết mở bài rừng xà nu hay nhất

• Con người

     Trước hết, Nguyễn Trung Thành đã khắc họa hình ảnh cụ Mết hết sức đẹp và đáng nhớ. Hình ảnh cụ vẫn quắc thước, hàm râu đen bóng, “mắt vẫn sáng và xếch ngược”, “ngực căng như một cây xà nu lớn”, … đã gợi lên hình ảnh một con người mang vẻ đẹp lý tưởng. Cụ hiện lên như một “pho tượng sống” của làng Xô Man, giữ vững các giá trị truyền thống và truyền dạy cho các lớp người sau. 

     Bên cạnh cụ Mết thì Tnú cũng hiện lên là một người mang vẻ đẹp của sức sống kiên cường, tinh thần bất khuất, không gì lay chuyển được. Hình ảnh Tnú bị bọn giặc tra tấn tàn bạo nhưng vẫn không hề khuất phục đã toát lên vẻ đẹp đậm chất lý tưởng của nhân vật. 

     Không chỉ có vậy, Tnú chịu đựng nhiều mất mát to lớn: Mất vợ, mất con chỉ trong một đêm. Nhưng anh vẫn đủ bình tĩnh, sáng suốt để tiếp tục sống. Anh tin tưởng vào tương lai thắm tươi của đất nước, nên đã tham gia lực lượng cách mạng, chiến đấu chống giặc để trả thù cho gia đình, buôn làng và quê hương của mình. 

     Hình ảnh của cụ Mết và Tnú hiện lên trong thiên truyện không chỉ góp phần làm nên cảm hứng lãng mạn trong câu chuyện mà còn thể hiện được lòng tin của tác giả vào một ngày mai tươi sáng của dân tộc.

-     Cảm hứng nhân văn

     Cảm hứng nhân văn đã góp phần biểu hiện cho cảm hứng lãng mạn trong truyện ngắn “Rừng xà nu”. Trước hết, cảm hứng này đã được thể hiện trong cách xây dựng đoạn kết của tác phẩm. Hình ảnh: “Ba người đứng… chân trời” đã thể hiện niềm tin của con người vào tương lai tươi sáng của dân tộc. Thiên truyện khép lại nhưng lại mở ra vận mệnh mới cho cả dân tộc. Các lớp thế hệ sẽ tiếp nối nhau để chiến đấu ngoan cường bảo vệ giang sơn Đại Việt.

     Không chỉ biểu hiện ở đoạn kết tác phẩm, cảm hứng nhân văn còn được thể hiện rõ nét ở vẻ đẹp của từng nhân vật. Vẻ đẹp ấy gắn liền với đời sống thực tế, gắn với cuộc chiến đấu chống ngoại xâm bảo vệ tổ quốc của dân tộc ta. 

     Nếu cụ Mết là hiện thân của vẻ đẹp truyền thống, tiếp tục truyền ngọn lửa yêu nước đến các thế hệ sau thì người ảnh hùng Tnú lại mang vẻ đẹp của tình yêu làng xóm, yêu gia đình, yêu đất nước. Tình yêu ấy đã thôi thúc, nung nấu Tnú phải chiến đấu vì lòng căm thù giặc. 

     Đồng thời thể hiện được niềm tin sắt son của Tnú vào Đảng, vào cách mạng. Bên cạnh cụ Mết và Tnú thì làng Xô Man anh hùng còn xuất hiện rất nhiều gương mặt tiêu biểu trong cuộc đấu tranh chống lại kẻ thù. 

     Họ đã sống, chiến đấu và hy sinh trên mảnh đất Tây Nguyên bạt ngàn. Họ gắn cuộc đời mình vào cuộc đời chung của dân tộc. Đó là anh Quyết – người đại diện cho lý tưởng cách mạng, soi đường, dẫn lối cách mạng cho nhân dân Tây Nguyên; đó là bà Nhan, anh Xút đã hy sinh vì lợi ích của nước nhà; hay đó là Mai và Dít – những người đã hăng hái tham gia cách mạng để bảo vệ buôn làng, dân tộc.

Kết bài khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn trong rừng xà nu

     Khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn trong “Rừng xà nu” đã được khắc họa thành công qua ngòi bút điêu luyện của Nguyễn Trung Thành. Qua đó, người đọc không chỉ hiểu rõ hơn về những con người Tây Nguyên kiên cường bất khuất “Sống hết mình, chết vinh quang”, mà còn cảm nhận được sự sinh tồn và sức sống bền bỉ của thiên nhiên Tây Nguyên. Càng đọc thiên truyện ta càng nhận thấy rõ hơn ý nghĩa sâu sắc mà Nguyễn Trung Thành muốn gửi gắm. Truyện ngắn “Rừng xà nu” quả là một thiên truyện đáng đọc và suy ngẫm.