Bàn luận ca dao "Công cha như núi Thái Sơn/.../Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con."

3,673 từ

A. ĐỀ BÀI

"Công cha như núi Thái Sơn,
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra,
Một lòng thờ mẹ kính cha,
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con."
(Ca dao)

Hãy bàn luận về bài ca dao trên.
B. PHÂN TÍCH ĐỀ
1.     Kiểu bài: Bàn luận về một bài ca dao.
2.     Nội dung: Hiếu với cha mẹ. Hiếu ngày xưa và ngày nay.
3.     Tư liệu dẫn chứng: Thực tế đời sống.
• Một ít tư liệu văn học:
Công cha như núi ngát trời,
Nghĩa mẹ như nước ngời ngời biển Đông,
Núi cao biển rộng mênh mông,
Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi!
(Ca dao)
Ngó lên trời, trời cao lồng lộng
Ngó xuống đất, đất rộng mênh mông
Biết răng chừ cá gáy hóa rồng
Đền ơn thần mẹ ẵm bồng ngày xưa.
(Ca dao)
Đói lòng ăn hạt chà là
Để cơm nuôi mẹ, mẹ già yếu răng.
(Ca dao)
Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa
Miệng nhai cơm búng, lưỡi lừa cá xương.
(Ca dao)
Chiều chiều chim vịt kêu chiều
Bâng khuâng nhớ mẹ, chín chiều ruột đau.
(Ca dao)
Lên non mới biết non cao,
Nuôi con mới biết công lao sinh thành.
(Ca dao)
Chiều chiều ra đứng ngõ sau
Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều.
(Ca dao)
Mẹ già như chuối ba hương
Như xôi nếp mật như đường mía lau.
(Ca dao)
C. DÀN BÀI
1. Mở bài
• Có hiếu đối với cha mẹ là truyền thống đạo đức của nhân dân ta. Dẫn bài có ca dao.
• Quan niệm này ngày nay còn phù hợp nữa không?
2. Thân bài
a)     Giải thích bài ca dao
•    Với hình ảnh so sánh gợi tả, nhân dán ta khẳng định công <m cha mẹ là vô cùng lớn lao không sao kể xiết.
•    Làm con phải hiếu nghĩa là “Một lòng thờ mẹ, kính cha."
b)     Bàn luận
•    Khẳng định ý tưởng bài ca dao:
-     Hiếu phải như thế nào? (kính trọng, văng lời, làm vui lòng đẹp mặt rờ mày cha mẹ, sàn sóc phụng dưỡng khi song thản đau yếu).
-     Tại sao phải hiếu? (cha mẹ sinh thành, dưỡng dục...;hiểu là đạo lí làm người, nền tảng của đạo đức xã hội...)
•    Mở rộng vấn đề
-     Hiếu không phải chỉ là biểu hiện của đạo đức phong kiến. Đây chính là truyền thống đạo đức tốt đẹp của cha ông ta.
-     Nhưng phải quan niệm “hiếu" một cách rộng rãi hơn: không những phải hiếu cha mẹ mà còn phải hiếu với dân như Bác Hồ đã dạy: một người con hiếu đồng thời phải là người công dân tốt trung thành với Tổ quốc, hết lòng hiếu với dân phục vụ tận tụy với dân, khi cần, gác tình nhà lo nghĩa nước.
3. Kết bài
•    Hiếu là đạo làm con.
•    Bài ca dao có tác dụng giáo dục đạo đức cho mọi người mọi thời.
•    Kết hợp được hiếu với cha mẹ và hiếu với dân, trung với nước mới là con người, mới có đạo đức toàn diện.
D. BÀI LÀM THAM KHẢO
Thiên hữu tứ thời xuân tại thủ
Nhân sinh bách hạnh hiếu vi tiên.
(Trời có bốn mùa, mùa xuân đứng đầu
Người đời có trăm tánh tốt, hiếu là trước hơn hết).
(Tục ngữ)
Đủ thấy “hiếu” với cha mẹ vốn là nền tảng nhân cách của cá nhân, là cơ sở đạo đức của xã hội. Để khuyên răn về đạo làm con phải hiếu, từ xưa, ông cha ta đã có một bài ca dao ngắn rất nổi tiếng mà dường như bất cứ người Việt Nam nào cùng thuộc lòng:
Công cha như núi Thái Sơn,
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra,
Một lòng thờ mẹ kính cha,
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con.
Ngày nay, Bác Hồ lại dạy quân đội ta: Trung với nước, hiếu với dân. Như vậy, quan niệm về chữ hiếu ngày xưa và ngày nay phải hiểu như thế nào cho đúng?
Bài ca dao mở đầu bằng hai hình ảnh so sánh thật đẹp và thật trang trọng để ca ngợi công ơn lớn lao của cha mẹ. Tác giả dân gian dùng lối nói ví quen thuộc của ca dao để biểu hiện, lấy những cái to lớn mênh mông vĩnh hằng của thiên nhiên làm hình ảnh so sánh, vì chỉ những hình ảnh to lớn không cùng và vĩnh hằng ấy mới diễn tả nổi.
Trước hết công cha được so sánh với chiều cao ngát trời của ngọn Thái Sơn sừng sững . Núi Thái Sơn là ngọn núi cao nổi tiếng của Trung Quốc. Xưa nay, trong thơ văn người ta thường dùng hình ảnh này để so sánh nêu bật sự lớn lao của sự vật. Tiếp đến, nghĩa mẹ được so sánh với nước trong nguồn chảy ra nghĩa là nguồn nước không bao giờ cạn, ý chỉ sự vô tận, vô cùng của nghĩa ơn của công mẹ.
Những hình ảnh so sánh ấy có cả bề cao, bề rộng, bề sâu nhưng không thể nào đo được cũng như công cha nghĩa mẹ đối với con cái.
Bài ca dao khẳng được công lao cha mẹ là vô cùng to lớn không gì hơn được. Ca ngợi như vậy là nhằm nhắc nhở mọi người đạo làm con phải hiếu.
Bài ca dao đã làm sang đẹp thêm một nét son rực rỡ và thiêng liêng nhất trong tâm hồn con người Việt Nam. Lời khuyên của bài này hoàn toàn đúng vì lấy một chân lí hiển nhiên đã bám rễ vào huyết mạch, tâm cảm của mọi người.
Vì sao làm con phải hiếu? Điều này dễ hiểu. Đó là trước hết vì cha mẹ là người sinh thành ra chúng ta. Không có cha mẹ nhất định không có chúng ta. Do vậy, ơn cha nghĩa mẹ có từ khi bắt đầu của cuộc đời ta. Mẹ mang bụng đẻ đau, chín tháng cưu mang vất vả, đau đớn. Cha cũng hết lòng, hết sức nuôi nấng chăm sóc chúng ta khi khỏe mạnh cũng như lúc ốm đau. Làm sao kể hết bao nỗi gian lao, khổ nhọc, bao sợi tóc bạc đầu, bao vết nhăn vầng trán cứ nhiều thêm, sâu thêm của cha mẹ do vật vả, lo âu vì con cái.
Chim trời ai dễ đếm lông
Nuôi con ai dễ kể công tháng ngày.
Cha nọ cũng là người uốn nắn, dạy dỗ chúng ta từ nhỏ bé đến lúc lớn khôn. Tí bước chập chững ban đầu, từ lời bi bô tập nói, con cái đã có cha mẹ cần dắt báo ban. Ai tạo mọi điều kiện tốt nhất để chúng ta đến trường hàng ngày nghe lời thầy cô giảng dạy bao điều hay lẽ phải nếu không phải là cha mẹ của chúng ta. Đủ thấy công lao trời biển của hai đấng sinh thành!
Bơn lửa, làm con phải hiếu là đạo lí làm người, là nền tảng nhân cách của mỗi cá nhân, là cơ sở đạo đức của mối quan hệ trong gia đình và ngoài xã hội. Do vậy, xã hội không còn là xã hội văn minh nửa khi đạo hiếu không được nâng niu, giữ gìn.
Thế nhưng, một người con hiếu thảo với cha mẹ là phải như thế nào?
Trước hết, người con có hiếu là người biết yêu thương, kính trọng cha mẹ, biết vâng lời cha mẹ, biết tuân theo những lời dạy bảo đứng đắn của song thân. Người con có hiếu phải làm cho cha mẹ vui lòng bằng những việc làm tốt đẹp của mình, nghĩa là biết chăm chỉ học tập, rèn luyện tâm trí, lúc nhỏ là con ngoan trò giỏi để sau này trở thành người công dân tốt giúp ích thiết thực bản thân cho xã hội.
Bài ca dao khuyên dạy ta phải thờ mẹ kính cha nghĩa là không chỉ bằng lời nói suông mà phải bằng cả hành động cụ thể: khi cha mẹ còn khỏe mạnh, chúng ta phải phụ giúp đỡ đần, khi cha mẹ già yếu, chúng ta phải tận tình chăm sóc phụng dưỡng. Có như thế, chúng ta mới mong đền đáp được phần nào ơn nghĩa sinh thành. Nói đền đáp phần nào vì công đức cha mẹ vô cùng lớn lao dù chúng ta có đáp trả đến thê nào củng không sao đù được.
Xưa nay, trong xã hội, đôi khi có nhiều hiện tượng đau lòng về việc con cái bất hiếu đối xử phũ phàng và tệ bạc với cha mẹ. Các hiện tượng xấu này cần phải được xã hội phê phán đúng mức, thậm chí trừng phạt công minh đế bảo vệ đạo lí làm người, phong hóa đạo đức của xã hội. Không gì sai lầm cho bằng có người cho rằng đạo hiếu chi là đạo đức phong kiến, tàn dư của chế độ cũ, một quan niệm lỗi thời, lạc hậu. Họ đã quên rằng đạo hiếu của chế độ phong kiến là tình cảm nghĩa vụ khô cứng, còn đạo hiếu của nhân dân ta là tình cảm rất tự nhiên. Xưa nay, đạo hiếu vốn là truyền thống tốt đẹp của nhân dân ta.
Ngày nay, chúng ta phải kế thừa và phát huy truyền thống quý báu đà có từ lâu đời đó. Phải coi đạo hiếu là một nét son của đạo đức, hơn thế nữa, là một trong các chuẩn mực của con người Việt Nam trong xã hội mới.
Ngày nay, chúng ta cũng cần hiểu nội dung chữ hiếu rộng lớn sáu sắc hơn. Hiếu đâu chỉ thu hẹp trong phạm vi gia đình mà cẩn được mở rộng ra. Đó là hiếu với dân, trung với nước như Bác Hồ của chúng ta đã dạy. Một người có hiếu trong gia đình còn phải là người công dân tốt của đất nước, người con trung thành với sự nghiệp của Tổ quốc. Khi Tổ quốc và nhân dân cần người con ấy sẵn sàng tạm gác công việc phụng dưỡng cha mẹ để hết lòng phục vụ cho nhân dán cho đất nước. Trong trường hợp này, hiếu với nhân dân cũng là hiếu với cha mẹ. Lâu nay, biết bao chiến sĩ cách mạng đã gác lại tình nhà lao vào cuộc đấu tranh sống chết với kẻ thù, lòng vẫn canh cánh một chữ hiếu chưa trọn. Tuy không được sớm thăm tối viếng phụng dưỡng cha mẹ nhưng họ vẫn là người con chí hiếu.
Tóm lại, bài ca dao trên nhắc nhở mọi người phải biết nhớ ơn, tôn kính và chăm sóc cha mẹ, phải xứng với đạo làm con. Lời khuyên này có tác dụng giáo dục đạo đức con ngươi mọi thời đại, ngày xưa, ngày nay và cả mai sau nữa. Có điều muốn trở thành con người đạo đức toàn diện chúng ta phải biết kết hợp nội dung hiên với cha mẹ với nội dung hiếu với dân, trung với nước theo lời dạy của Bác Hồ kính yêu.