Soạn bài Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác - Soạn văn lớp 8

ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

1.  Cảm  tác vào nhà ngục Quảng Đông  được viết theo thế Đường luật thất  ngôn bát  cú, tuân theo đúng các quy tắc về bố  cục,  vần, niêm luật... của  thể thơ này.  Bài thơ có tám câu,  mỗi  câu bảy chữ, gieo vần bằng vần ố  chữ  cuối  câu  đầu  và  cuối các câu chẵn. 

2.  Theo  bố cục  một  bài  thơ Đường luật thất ngôn bát cú, cặp 1, 2 được gọi là  phần đề  (thừa đề và phá đề). Phần này thường có nội dung nhằm giới thiệu vân đề cần  nói  tới. Ở đây, vấn đề cần nói tới của nhà thơ là hoàn cảnh mình, mình bị bắt giam.

          Vẫn là hào kiệt vần phong lưu

          Chạy mỏi chân thì hẵng ờ tù.

   Cảnh bị tù đày của mình được nhà thơ nói tới bằng một giọng vui đùa, Trong câu phá đề, điệp từ vẫn   nhằm nhấn mạnh, khẳng định, cho thấy khí phách ngang tàng của trang ánh hùng hào kiệt và cốt cách của một bậc phong lưu tài tử.

   Thông thường nói đến việc bị bắt vào nhà tù, người ta dễ nhấn mạnh vào khía cạnh rủi ro, đau khổ hay lo âu hay khiếp sợ. Nhưng ở đây, nhà thơ xem việc đó chẳng có gì là khủng khiếp, đáng buồn rầu mà xem đó chỉ là những giây phút nghỉ chân sau những ngày sôi nổi hoạt động. Nên nhớ, thực chất có phải đâu là như vậy. Chính nhá thơ đã kể rằng mình bị áp giải đi  nào xiềngntay, nào trói chặt   vào nhà  ngục  lại bị giam  chung một chỗ với bọn tù xử tử  (Ngục trung thư).

   Thế mà nhà thơ vẫn một phong thái đường hoàng tự tin, ung dung, thanh thản. Ngần đó đủ cho thấy khí phách bất khuất, ngang tàng không  chịu khuất phục hoàn  cảnh của cụ Phan.

3. Hai câu 3 và 4 gọi  là hai câu  thực

         Đã khách không nhà trong bốn bể

         Lại người có tội giữa năm châu.

   Nếu hai câu đề  có giọng điệu đùa vui pha lần tự hào thì hai câu thực này giọng điệu  có  vẻ ngậm ngùi thương cảm cho cảnh ngộ hiện tại của mình; là người tù  khách không nhà, người có tội.  Hai từ  đã, lại mở đầu hai câu thơ này càng nhấn mạnh thêm tình cảnh ấy. Với cách gắn khách không nhà  với  năm châu bốn bể,  nhà thơ đã vẽ lên hình ảnh người tù một cách phóng khoáng, lớn lao và phi thường. Nhà thơ nói đến tình cảnh bôn ba làm cách mạng của mình, cuộc đời sóng gió đầy bất trắc của mình như vậy đâu phải để than thân bởi vì đằng sau tình cảnh bi kịch ấy của ông là bi kịch lớn của cả đất nước.

   Tóm lại, từ ý tướng đến giọng điệu bốn câu thơ đầu bài thơ thể hiện được tinh thần lạc quan, yêu đời, thái độ ngạo' nghễ, coi thường lao tù của người tù thi si Phan Bội Châu.

4.   Thái độ ngạo nghễ, tinh thần lạc quan yêu đời không chịu cúi đầu khuât phục hoàn cánh như đà phân tích bên trên là một biểu hiện cúa khí phách bất khuất hiên ngang cùa người tù - thi sỉ.

  Đặc biệt hơn là ở hai câu luận:   

         Dang tay ôm chặt bồ kinh tế

         Mở miệng cười tan cuộc oán thù.

   Các động tác  dang tay, mở miệng  với lối nói khoa trương đã dựng lên được hình ảnh một người tù yêu nước, chí lớn, tài cao, có tầm vóc, khí phách hiên ngang bất khuất. Trong cảnh tù đày, con người ấy vẫn  dang tay ôm chặt  hoài bão lo cứu nước, cứu đời và  mở miệng cười tan  trước mọi thủ đoạn ghê gớm của kẻ thu. Ta từng bắt gặp khát vọng ày trong một bài thơ khác, bài  Chơi xuân  của nhà thơ.

...  Phùng xuân hội may ra, ừ củng dề

Nắm địa cầu vừa một tí con con.

Đạp toang hai cánh cứa càn khôn,

Đem xuân vẽ tại trong non nước nhà.

   Đặt trong hoàn cảnh bị tù đày kề bên cái chêt, nhưng khát vọng ây, khí phách ấy có suy giảm chi đâu!

  Niềm tin mảnh liệt cùa nhà thơ thế hiện ờ hai câu kết:

       Thân ấy hãy còn, còn sự nghiệp

       Bao nhiêu nguy hiểm sợ gì đâu.

   Hai tiếng  còn  đứng kề bên nhau ớ giừa câu thơ khiến người đọc phải ngắt nhịp một cách mạnh mè, làm cho bài thơ dõng dạc, dứt khoát, tạo nên âm điệu khẳng định chắc nịch, ý chí đấu tranh cho sự nghiệp cứu nước lo đời. Còn sống là còn chiến đâu, còn tin tưởng là sự nghiệp chính nghĩa của mình nhất định phải thắng lợi.

   Bài thơ có sức truyền cảm lớn phải chăng nhờ ở giọng điệu hào hùng bắt nguồn từ lòng yêu nước cháy bỏng của nhà thơ. Do nguồn cảm xúc trữ tình mânh liệt, một cảm hứng lãng mạn cách mạng trấo dâng vượt lên hoàn cảnh khắc nghiệt cùa lao tù, dựng lên một hình ảnh thật đẹp của người tù thi sĩ yêu nước, ở đây, người tù ngỡ như không bị giam chặt, đọa trong tù ngục mà vần ung dung thanh thản, tư thế hiên ngang củg con người vượt lên cái chết và hoàn cảnh khắc nghiệt, giừ Yững chí lớn Và lòng tin mảnh liệt. Từ đầu đến cuối bài thơ toát lên tinh thần lạc quan yêu đời từ chính giọng thơ vui vẻ, yêu đời...