Soạn bài Tục ngữ về con người và xã hội - Ngắn gọn nhất

I. Đọc – hiểu văn bản:

Câu 1: Em đọc kĩ văn bản và chú thích để hiểu các câu tục ngữ và một số từ trong văn bản.

Câu 2: Phân tích từng câu tục ngữ:

Nghĩa của câu tục ngữ

Giá trị kinh nghiệm của câu tục ngữ

Ứng dụng

Một mặt người bằng mười mặt của

 Con người quý hơn tiền bạc

Đề cao giá trị của con người

Cha mẹ yêu con, muốn con được sống và học tập tốt. Xã hội quan tâm đến quyền con người.

Cái răng, cái tóc là góc con người

Hàm răng, cái tóc là góc con người. Răng với tóc là các phần thể hiện hình thức, tính nết con người.

 Phải biết chăm chút từng yếu tố thể hiện hình thức, tính nết tốt đẹp của con người.

Rèn luyện từ cái nhỏ nhất, chú ý lời nói, cử chỉ…

Đói cho sạch, rách cho thơm

Dù khó khăn về vật chất vẫn phải trong sạch, không được làm điều xấu.

Dù nghèo khó vẫn phải biết giữ nhân cách tốt đẹp.

Giữ mình, tránh xa những cám dỗ, tệ nạn trong xã hội: nghiện hút, bỏ bê học hành…

Học ăn, học nói, học gói, học mở

Cần phải học cách ăn, nói… đúng chuẩn mực.

Phải học cách cư xử có văn hóa. Con người cần thành thạo mọi việc, khéo léo trong giao tiếp.

Giao tiếp, cư xử đúng mực với thầy cô, cha mẹ, bạn bè.

Không thầy đố mày làm nên

Muốn làm được việc gì cũng cần phải có người hướng dẫn.

Muốn nên người thành đạt thì cần có người thầy, cô hướng dẫn. Vì vậy, phải ghi nhớ công lao của người thầy.

Tìm thầy học để có có hội hiểu biết, thành công. Ngoài ra, phải biết tôn trọng và biết ơn thầy cô bằng những việc làm cụ thể.

Học thầy không tày học bạn

Học thầy không bằng học bạn

Phải tích cực chủ động trong học tập. Muốn học tốt phải mở rộng sự học ra xung quanh nhất là với bạn bè.

Học hỏi bạn bè ở lớp và tự học để nâng cao.

Thương người như thể thương thân

Khuyên con người biết yêu thương người khác như chính bản thân mình.

Đề cao cách ứng xử nhân văn. Hãy sống bằng lòng vị tha, nhân ái.

Biết giúp đỡ mọi người nhất là những người gặp khó khăn, hoạn nạn.

Ăn quả nhớ kẻ trồng cây

Được hưởng thành quả phải biết ơn, nhớ ơn người tạo ra thành quả đó.

Mọi thứ ta có, hưởng thụ là do sức người khác làm ra. Chính vì thế, cần trân trọng, biết ơn người đi trước.

Phong trào “Đền ơn đáp nghĩa”.

Một cây làm chẳng nên non

Ba cây chụm lại nên hòn núi cao

Việc lớn, việc khó không thể một người mà xong được, cần nhiều người hợp sức.

Đoàn kết sẽ tạo nên sức mạnh.

Nhắc nhở về tinh thần tập thể trong lối sống và làm việc tránh lối sống cá nhân, ích kỉ.

Nghĩa của câu tục ngữ

Giá trị kinh nghiệm của câu tục ngữ

Ứng dụng

Một mặt người bằng mười mặt của

 Con người quý hơn tiền bạc

Đề cao giá trị của con người

Cha mẹ yêu con, muốn con được sống và học tập tốt. Xã hội quan tâm đến quyền con người.

Cái răng, cái tóc là góc con người

Hàm răng, cái tóc là góc con người. Răng với tóc là các phần thể hiện hình thức, tính nết con người.

 Phải biết chăm chút từng yếu tố thể hiện hình thức, tính nết tốt đẹp của con người.

Rèn luyện từ cái nhỏ nhất, chú ý lời nói, cử chỉ…

Đói cho sạch, rách cho thơm

Dù khó khăn về vật chất vẫn phải trong sạch, không được làm điều xấu.

Dù nghèo khó vẫn phải biết giữ nhân cách tốt đẹp.

Giữ mình, tránh xa những cám dỗ, tệ nạn trong xã hội: nghiện hút, bỏ bê học hành…

Học ăn, học nói, học gói, học mở

Cần phải học cách ăn, nói… đúng chuẩn mực.

Phải học cách cư xử có văn hóa. Con người cần thành thạo mọi việc, khéo léo trong giao tiếp.

Giao tiếp, cư xử đúng mực với thầy cô, cha mẹ, bạn bè.

Không thầy đố mày làm nên

Muốn làm được việc gì cũng cần phải có người hướng dẫn.

Muốn nên người thành đạt thì cần có người thầy, cô hướng dẫn. Vì vậy, phải ghi nhớ công lao của người thầy.

Tìm thầy học để có có hội hiểu biết, thành công. Ngoài ra, phải biết tôn trọng và biết ơn thầy cô bằng những việc làm cụ thể.

Học thầy không tày học bạn

Học thầy không bằng học bạn

Phải tích cực chủ động trong học tập. Muốn học tốt phải mở rộng sự học ra xung quanh nhất là với bạn bè.

Học hỏi bạn bè ở lớp và tự học để nâng cao.

Thương người như thể thương thân

Khuyên con người biết yêu thương người khác như chính bản thân mình.

Đề cao cách ứng xử nhân văn. Hãy sống bằng lòng vị tha, nhân ái.

Biết giúp đỡ mọi người nhất là những người gặp khó khăn, hoạn nạn.

Ăn quả nhớ kẻ trồng cây

Được hưởng thành quả phải biết ơn, nhớ ơn người tạo ra thành quả đó.

Mọi thứ ta có, hưởng thụ là do sức người khác làm ra. Chính vì thế, cần trân trọng, biết ơn người đi trước.

Phong trào “Đền ơn đáp nghĩa”.

Một cây làm chẳng nên non

Ba cây chụm lại nên hòn núi cao

Việc lớn, việc khó không thể một người mà xong được, cần nhiều người hợp sức.

Đoàn kết sẽ tạo nên sức mạnh.

Nhắc nhở về tinh thần tập thể trong lối sống và làm việc tránh lối sống cá nhân, ích kỉ.

Câu 3: So sánh 2 câu tục ngữ sau:

- Không thầy đố mày làm nên.

- Học thầy không tày học bạn. 

   Hai tục ngữ này nêu mối quan hệ thầy trò, đánh giá vai trò của người thầy và xác định việc tiếp thu học hỏi từ bạn bè.

Câu 4: Chứng minh và phân tích giá trị của các đặc điểm sau:

- Diễn đạt bằng so sánh: “Học thầy không tày học bạn”, “Một mặt người bằng mười mặt của”,  “Thương người như thể thương thân”.

   Phép so sánh được sử dụng rất linh hoạt:

+, “Học thầy không thày học bạn”: nối với nhau bằng từ so sánh “không tày”=> So sánh giữa thầy và bạn.

+, “Một mặt người bằng mười mặt của”: hai vế nối với nhau bằng từ so sánh “bằng” => so sánh giữa người và của.

+, “Thương người như thể thương thân”: nối với nhau bằng từ so sánh “như thể”=> so sánh tình thương với bản thân và với mọi người.

- Diễn đạt bằng hình ảnh ẩn dụ: “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”, “Một cây làm chẳng nên non/ Ba cây chụm lại nên hòn núi cao”.

+, Hình ảnh ẩn dụ ở câu “Ăn …cây”: từ quả - thành quả, người trồng cây – người có công giúp đỡ, sinh thành.

- Hình ảnh ẩn dụ trong câu “Một cây…núi cao” : một cây – một cá nhân (chỉ sự đơn lẻ), ba cây – số nhiều (chỉ sự đoàn kết).

- Từ và câu có nhiều nghĩa:

+, “Cái răng, cái tóc là góc con người”: không những chỉ răng, tóc cụ thể mà nói lên hình thức nói chung – nói lên hình thức, nhân cách của con người.

+, “Đói cho sạch, rách cho thơm”: không chỉ có chỉ đói, rách mà chỉ khó khăn, thiếu thốn nói chung. Rách, thơm việc giữ gìn nhân cách tốt đẹp.

+, “Học ăn, học nói, học gói, học mở”: ngoài nghĩa đen thì nó còn có nghĩa phải chú ý, học hỏi cách giao tiếp, ứng xử nói chung.

II. LUYỆN TẬP:

   Tìm những câu tục ngữ đồng nghĩa hoặc trái nghĩa vớ những câu tục ngữ em đã học bài 19:

- Đồng nghĩa:

+, Người sống hơn đống vàng.

+, Uống nước nhớ nguồn

+, Nhiễu điều phủ lấy giá gương

   Người trong một nước phải thương nhau cùng.

- Trái nghĩa:

+, Ăn cháo đá bát

+, Của trọng hơn người.