Soạn bài: Chiến thắng Mtao-Mxây (Siêu ngắn)

1. Tóm tắt đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây

Đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây là đoạn giữa của tác phẩm kể chuyện Đăm Săn đánh thắng tù trưởng Mtao Mxây, cứu được vợ về.

-Sau khi bị Mtao Mxây cướp mất vợ là Hơ Nhị, Đăm Săn vô cùng tức giận. Chàng cầm khiên đến nhà Mtao Mxây để khiêu chiến và thách đấu.

-Khi đã thấm mệt, Mtao Mxây bảo Hơ Nhị quăng cho hắn một miếng trầu. Nhưng Đăm Săn đã đớp được miếng trầu đó. Chàng nhai trầu và sức mạnh tăng lên gấp bội. Chàng lại tiếp tục múa khiên và rượt đuổi Mtao Mxây với sức mạnh phi thường.

-Ông Trời đã chỉ cho Đăm Săn biết cách đánh thắng Mtao Mxây: lấy cái chày mòn ném trúng vành tai của Mtao Mxây. Hắn van xin Đăm Săn tha chết. Nhưng Đăm Săn đã đâm chết Mtao Mxây và cắt đầu hắn đem bêu ngoài đường.

-Sau khi Mtao Mxây chết, Đăm Săn giành lại được vợ, tôi tớ, thu của cải và danh tiếng vang lừng khắp nơi, đến tai các thần. Chàng mở tiệc linh đình để ăn mừng thắng lợi.

2. Bố cục (3 phần)

– Phần 1: Từ đầu đến “cắt đầu Mtao Mxây đem bêu ngoài đường” => Cảnh trận đánh giữa hai tù trưởng.

– Phần 2: Tiếp đến “Họ đến bãi ngoài làng, rồi vào làng” => Cảnh Đăm Săn cùng nô lệ ra về sau chiến thắng.

– Phần 3: Còn lại => Cảnh ăn mừng chiến thắng.

Câu 1 (trang 36 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):

Tóm tắt diễn biến trận đánh theo trật tự của các tình tiết và sự kiện:

a. Khiêu chiến

- Không dám xuống, sợ Đăm săn đánh lén

- Chấp nhận lời khiêu khích

b. Vào cuộc chiến

-Hốt hoảng bỏ chạy, bước cao bước thấp, vung đao chém nhưng không trúng

-> Hèn hạ, tài năng kém cỏi.

- Đớp được miếng trầu Hơ Nhị quăng cho

-> sức mạnh tăng thêm gấp bội

- Chém Đăm Săn nhưng trượt

- Cầu cứu Hơ Nhị ném trầu -> Yếu sức

- Múa khiên đuổi thao Mtao Mxây

- Đâm Mtao Mxây trúng nhưng không thủng

- Vừa chạy vừa chống đỡ

- Bị Đăm Săn đâm trúng nhưng không chết.

- Thấm mệt, vừa chạy vừa ngủ. mộng thấy ông Trời, và cầu cứu

- Chém chết Mtao Mxây

- Bị đâm vào vành tai

- Vùng chạy, ngã lăn ra đất

- Bị cắt đầu

Chủ động, dũng cảm, tài giỏi

-> Chiến thắng

Hành động chính nghĩa, được ngợi ca, cổ vũ.

Thụ động, hèn nhát, yếu sức

-> Thất bại thảm hại

Hành động phi nghĩa, bị phê phán

Câu 2 (trang 36 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):

Câu 3 (trang 36 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):

Phần cuối đoạn trích tác giả dân gian chủ yếu miêu tả cảnh chiến thắng tưng bừng. Điều đó có thể hiện hai ý nghĩa như sau:

- Lễ cúng người chết và thần linh, lễ ăn mừng chiến thắng

   + Tưởng nhớ và biết ơn những người hi sinh là việc nghĩa. Lễ cúng người chết sau chiến thắng là một nghi lễ mang tính nhân đạo

   + Lễ cúng thần linh, tạ ơn tổ tiên là nghi lễ tri ân rất thiêng liêng thể hiện ý thức xây đắp truyền thống văn hóa tôn giáo, tâm linh của các tộc người Tây Nguyên.

   + Mở tiệc, đánh trống chiêng ăn mừng chiến thắng => Văn hóa dân gian Tây Nguyên => Cả một cộng đồng hòa nhập thành một khối trong niềm tin ở tương lai.

=> Cuộc sống dân làng thịnh vượng, sung túc, hùng mạnh.

- Khẳng định tầm vóc lịch sử của người anh hùng trong sự phát triển của cộng đồng:

   + Đăm Săn là niềm tự hào của bộ tộc, là kết tinh vẻ đẹp, tài năng, sức mạnh, ý chí của cộng đồng.

   + Đăm Săn đại diện cho sức mạnh bộ tộc. Sức mạnh, lí tưởng của Đăm Săn biểu trưng cho sức mạnh và lí tưởng cộng đồng.

Câu 4 (trang 36 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):

Trong đoạn trích này, kiểu câu được dùng nhiều nhất là kiểu câu có sử dụng biện pháp so sánh:

- “chàng múa trên cao, gió như bão; chàng múa dưới thấp, gió như lốc; đoàn người đông như bầy cà tong, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến như mối

“Một lần xốc tới, chàng vượt một đồi tranh. Một lần xốc tới nữa, chàng vượt một đồi lồ ô.”…

=> Khẳng định và nâng bổng lên tài năng, sức mạnh của Đam Săn - người anh hùng uy danh lừng lẫy, dũng cảm, quyết liệt.

- “Trông hắn dữ tợn như một vị thần”, “Ta như gà làng mới mọc cựa kliê, như gà rừng mới mọc cựa êchăm”, “múa kêu lạch xạch như quả mướp khô”, ...

=>Mtao Mxây được so sánh với những vật yếu ớt, vô dụng.

-“đoàn người đông như bầy cà tong, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến như mối”, tôi tớ mang của cải về nhiều như ong đi chuyển nước, như vò vẽ đi chuyển hoa, như bầy trai gái đi giếng làng cõng nước, “cả một vùng nhão ra như nước”…

=> So sánh với sự vật, con vật gần gũi nơi núi rừng tạo sự thân thuộc, dễ dàng hình dung.

- Các hình ảnh, sự vật được đem ra để so sánh trong đoạn trích đều lấy ra từ thế giới tự nhiên, từ vũ trụ để "đo" kích cỡ, tầm vóc của nhân vật anh hùng => Đăm Săn được tôn vinh tuyệt đối: vẻ đẹp có phần cổ sơ, hoang dại gần gũi với núi rừng, đi cùng là sức mạnh của bộ tộc. Đây là một thủ pháp quen thuộc của sử thi thể hiện sự trang trọng, hoành tráng.

Gợi ý:

- Chi tiết Đăm Săn mộng thấy và cầu cứu ông Trời:

   + Sự gần gũi giữa con người và thần linh -> Dấu vết tư duy của thần thoại cổ sơ và thời kì xã hội chưa có sự phân hóa giai cấp rạch ròi.

   + Thần linh đóng vai trò phù trợ, là sự ủng hộ dành cho người chính nghĩa. Người anh hùng mới quyết định kết quả của cuộc chiến -> Sử thi đề cao vai trò của người anh hùng, đề cao tinh thần dân chủ của thời thị tộc cổ xưa và thể hiện ước muốn được sống hòa hợp với tự nhiên.