Phân tích tâm trạng nhân vật tôi trong truyện ngắn Tôi đi học

Đề bài

Đề bài: Phân tích tâm trạng nhân vật tôi trong truyện ngắn Tôi đi học

Hướng dẫn giải

    Tác phẩm của Thanh Tịnh luôn mang đậm chất trữ tình, mỗi câu văn tựa như một câu thơ. Những câu chuyện của ông luôn khai thác sâu các cung bậc cảm xúc khác nhau của nhân vật về một khoảnh khắc, thời điểm quan trọng nào đó trong cuộc đời. Trong tác phẩm Tôi đi học, Thanh Tịnh đã xuất sắc khi cho người đọc thấy được những cung bậc cảm xúc, tâm trạng của nhân vật tôi trong buổi tựu trường đầu tiên.

    Tác phẩm kết cấu theo dòng hồi tưởng của nhân vật, trình tự thời gian của buổi tựu trường, với ba phân đoạn chính: trên đường đến trường, ở sân trường và trong lớp học. Với lối kết cấu này giúp tác giả vừa miêu tả được sự việc diễn ra vừa thể hiện được tâm trạng của nhân vật một cách tinh tế, hợp lí.

    Không gian đậm chất thu với “lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc” chính là những tác nhân khiến nhân vật tôi mơn man nhớ đến những kỉ niệm về ngày đầu tiên đến trường. Và cũng từ đây những cảm xúc, những kỉ niệm về ngày đầu tiên ấy cứ thế ùa về trong tâm trí nhân vật tôi.

    Trên con đường đến trường là cảm giác mới lạ. Cảnh vật cậu bé đã đi lại lắm lần, vốn thân quen mà hôm nay bỗng nhiên thấy lạ. “Tôi” cảm thấy mình “trang trọng” “đứng đắn” khi lần đầu tiên mặc bộ quần áo học sinh do mẹ kĩ lưỡng chuẩn bị, cảm giác trang trọng ấy còn là bởi lần đầu tiên cậu được cầm sách vở, được đến trường. Cảm thấy bản thân đã khôn lớn, trưởng thành, bởi vậy cậu còn mạnh dạn đề nghị mẹ cho cầm thêm bút, thước. Cảnh vật bên ngoài và bản thân nhân vật đều có sự thay đổi, bởi trong lòng chính tôi đã có sự thay đổi lớn: “hôm nay tôi đi học”, tôi đã bước sáng một ngưỡng cửa mới của cuộc đời, tôi khôn lớn và trưởng thành, tôi ý thức được trách nhiệm của bản thân.

    Nhưng đứng trước sân trường Mĩ Lí lại là cảm giác e ngại, có chút bâng khuâng, sợ hãi: trường Mĩ Lí dày đặc cả người, ai cũng quần áo tươm tất, gương mặt tươi vui, sáng sủa. Ngôi trường vừa xinh xắn mà lại vừa oai nghiêm và nhân vật tôi bỗng thấy mình thật bé nhỏ trong không gian đó, đâm ra lo sợ vẩn vơ.

    Khi chuẩn bị vào lớp học là hàng loạt trạng thái cảm xúc xen lẫn nhau được tác giả miêu tả hết sức tinh tế. Tiếng trống “vang dội cả lòng”, cậu cảm thấy mình “chơ vơ”. Cậu hồi hộp đứng trong hàng nghe gọi đến tên mình, khi nghe gọi đến tên cậu đâm ra giật mình và lúng túng. Không chỉ vậy, khi phải xa bàn tay mẹ, cậu thấy sợ hãi và chỉ muốn mãi nắm đôi bàn tay mềm mại, ấm áp ấy, có lẽ trong cuộc đời cậu chưa bao giờ cậu cảm thấy xa mẹ của mình đến vậy. Có những hôm cậu “đi chơi suốt cả ngày với chúng bạn”, lòng “vẫn không cảm thấy xa nhà hay xa mẹ chút nào hết” nhưng lần này chỉ xa mẹ trong chốc lát mà thấy “chưa lần nào thấy xa mẹ như lúc này”. Cậu thấy như vậy bởi, đến trường là một môi trường hoàn toàn mới, thế giới mới khác hẳn với trước đây, không có những người thân quen, bạn và thầy cô hoàn toàn xa lạ, bởi vậy trong lòng dễ nảy sinh cảm giác “xa mẹ” đến như thế. Chính vì vậy mà cậu khóc nức nở giống như các bạn khác, người thì “ôm mặt khóc”, người thì “tiếng thút thít đang ngập ngừng trong cổ họng”

    Bước vào lớp học cũng là những cảm xúc đầy tinh tế của cậu. Nhân vật tôi quan sát xung quanh, thấy mọi thứ vừa xa lạ, vừa gần gũi, có chút ngỡ ngàng nhưng cũng rất tự tin. Cậu thấy những người bạn mới nhưng lại không hề thấy xa lạ, có sự quyến luyến xuất hiện bất ngờ và tự nhiên. Cậu lạm nhận chỗ ngồi là của riêng mình. Bất chợt thấy cánh chim, cậu chợt nhớ về những kỉ niệm cũ. Và cậu vòng tay lên bàn chăm chỉ học bài đầu tiên Tôi đi học.

    Tác phẩm đã cho thấy một tâm hồn tinh tế, nhạy cảm, giàu cảm xúc của nhân vật tôi trong ngày đầu tiên đến trường. Không chỉ vậy, cậu bé còn là một người có ý thức, ý thức được sự trưởng thành của bản thân, ý thức được ngưỡng cửa quan trọng trong cuộc đời mình. Cậu bé vừa mang trong mình những nét hồn nhiên, ngây thơ vừa có nét khôn lớn, trưởng thành.

    Tác phẩm là sự kết hợp hài hòa các phương thức biểu đạt: tự sự, miêu tả, biểu cảm. Vừa kể được diễn biến câu chuyện, vừa cho thấy tâm hồn nhạy cảm, cung bậc cảm xúc phong phú của nhân vật. Sử dụng linh hoạt các biện pháp so sánh: “Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng”,… những hình ảnh so sánh mang vẻ đẹp thơ mộng, tinh tế đã góp phần tạo nên chất trữ tình cho tác phẩm. Ngôn ngữ kể chuyện nhẹ nhàng, giàu chất thơ.

    Tác phẩm đã cho thấy những cung bậc cảm xúc phong phú, đa dạng của nhân vật tôi trong ngày đâu tiên đến trường. Những kỉ niệm, những cảm xúc này sẽ in đậm dấu ấn trong lòng mỗi chúng ta, là động lực để mỗi chúng ta không ngừng phấn đấu, vươn lên.