Hướng dẫn soạn bài phong cách ngôn ngữ khoa học - Văn 12

Cùng với Cunghocvui bắt tay vào soạn bài phong cách ngôn ngữ khoa học, ở đây chúng ta sẽ tìm hiểu về văn bản khoa học, ngôn ngữ khoa học, đặc trưng của phong cách ngôn ngữ khoa học và luyện tập bằng những câu hỏi có trong SGK.

I) VĂN BẢN KHOA HỌC VÀ NGÔN NGỮ KHOA HỌC

1) Văn bản khoa học

Có 3 loại văn bản khoa học:

- Văn bản khoa học chuyên khoa gồm: chuyên khảo, luận án, luận văn, báo cáo khoa học. Đây là những văn bản đòi hỏi phải chính xác về thông tin, độ logic trong lập luận, phải chặt chẽ nghiêm ngặt trong kiến giải. Thường giới hạn trong những chuyên ngành khoa học

- Văn bản khoa học giáo khoa: giao trình, sách giáo khoa, thiết kế bài giảng trong giảng dạy môn khoa học tự nhiên và khoa học xã hội nhân văn. Những văn bản này ngoài yêu cầu đảm bảo khoa học thì cũng có yêu cầu về sư phạm (trình bày từ dễ đến khó, từng cấp, từng lớp, có định lượng kiến thức theo từng tiết, từng bài)

- Văn bản khoa học phổ cập: bài báo, sách phổ biến khoa học kĩ thuật. Văn bản này yêu cầu viết dễ hiểu, hấp dẫn, cho nên có thể dùng lối miêu tả, bút kí, dùng cách ví von so sánh và các biện pháp tu từ để cho mọi người đều có thể hiểu được và đưa vào cuộc sống.

2) Ngôn ngữ khoa học

- Đây là loại ngôn ngữ được dùng trong giao tiếp thuộc lĩnh vực khoa học

- Tồn tại ở hai dạng: dạng nói và dạng viết

- Đặc trưng: tính khái quát, trừu trượng, tính lý trí, logic, tính khách quan, phi cá thể

II) ĐẶC TRƯNG CỦA PHONG CÁCH NGÔN NGỮ KHOA HỌC

1) Tính khái quát, trừu tượng

Biểu hiện ở hai phương diện:

- Thuật ngữ khoa học

- Kết cấu văn bản

2) Tính lí trí, logic

- Từ ngữ không dùng từ đa nghĩa, không dùng từ với nghĩa bóng

- Câu văn được coi là một đơn vị thông tin nên yêu cầu chính xác, chặt chẽ và không dùng câu đặc biệt và các phép tu từ cú pháp

- Cấu tạo đoạn văn, văn bản thì giữa các câu, các đoạn được liên kế chặt chẽ và đảm bảo tính khoa học.

3) Tính khách quan, phi cá thể

Ngôn ngữ và câu văn có màu sắc trung hòa, ít biểu lộ sắc thái cảm xúc

III) LUYỆN TẬP

Câu 1 (tr76, SGK Ngữ văn 12, tập 1)

a) Các nội dung khoa học được trình bày trong văn bản:

- Văn học Việt Nam từ 1945 đến 1975: hoàn cảnh lịch sử văn hóa xã hội, quá trình phát triển và thành tựu chủ yếu, đặc điểm cơ bản

- Văn học Việt Nam từ 1975 đến hết thế kỉ XX: hoàn cảnh lịch sử, những chuyển biến và một số thành tựu

b) Văn bản thuộc ngành khoa học văn học

c) Đặc điểm ngôn ngữ

- Kết cấu văn bản nhiều chương, nhiều mục

- Sử dụng các thuật ngữ khoa học: thơ, truyện, khuynh hướng, nhà văn, sử thi,...

Câu 2 (tr76, SGK Ngữ văn 12, tập 1)

Từ	Từ ngữ thông thường	Thuật ngữ khoa học
Điểm	Nơi chốn, địa điểm	Đối tượng cơ bản của hình học
Đường thẳng	Không giới hạn, không quanh có và uốn lượn	Có một và chỉ một đường thẳng đi qua hai điểm khác nhau
Đoạn thẳng	Đoạn không uốn lượn, không cong, không gấp khúc	Có một và chỉ một đoạn thẳng đi qua hai điểm
Mặt phẳng	Bề mặt của một vật dụng không lồi lõm	Một mặt phẳng chứa các điểm nằm trên một mặt phẳng
Góc	Góc của một vật nào đó	Phần mặt phẳng được giới hạn bằng hai nửa đường thẳng xuất phát từ một điểm
Góc vuông	Góc cạnh mà người nhìn dễ quan sát nhất	Góc 90 độ

 

Câu 3 (tr76, SGK Ngữ văn 12, tập 1)

- Thuật ngữ khoa học: khảo cổ, hạc đá, mảnh tước, di chỉ xưởng,... => Thuật ngữ ngành khoa học lịch sử và địa lí

- Câu đầu đoạn mang tính phán đoán logic

- Các câu liên kế chặt chẽ và mạch lạc:

Câu 1 nêu luận điểm (một phán đoán), các câu 2 + 3 + 4 ở từng câu được tác giả dùng một dẫn chứng cụ thể để làm nổi bật lên vấn đề cần nghị luận

- Các thuật ngữ khoa học được sử dụng phổ biến, mang lại tính thuyết phục cao, để lại được tính thuyết phục to lớn cho người đọc.

- Dẫn chứng sử dụng có tính thuyết phục cao, mang tính thuyết phục cho người đọc

Câu 4 (tr76, SGK Ngữ văn 12, tập 1)

Sự sống của con người nói riêng và sự sống trên Trái Đất nói chung được duy trì cũng là một phần to lớn của nước. Chiến 3/4 diện tích của Trái Đất, nước có ở các đại dương sông lớn và cùng với vô số biển và ao hồ, sông suối. Trong các tế bào sinh học, nước đóng một vai trò quan trọng và quyết định trực tiếp đến thời tiết và khí hậu của một vùng miền đó. Những năm gần đây, ô nhiễm nguồn nước dần trở thành một vấn nạn và nhiều nơi trên Trái Đất đang dần thiếu đi nước tạo nên nỗi lo lắng. Bởi vậy mà chúng ta cần chung tay, góp sức bảo vệ nguồn nước.

Xem thêm >>> Soạn bài Thông điệp nhân ngày thế giới phòng chống AIDS, 1-12-2003 - Ngắn gọn nhất

Trên đây là bài soạn văn 12 phong cách ngôn ngữ khoa học mà Cunghocvui gửi đến bạn, mong rằng bài viết sẽ giúp ích cho quá trình học tập của bạn. Chúc các bạn áp dụng hướng dẫn soạn bài phong cách ngôn ngữ khoa học vào bài học tốt nhất <3