Soạn bài Đồng chí - Soạn văn lớp 9

   Bài thơ Đồng chí - Chính Hữu nằm ở Bài 10 Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 9, thuộc chương trình Ngữ Văn tập 1. 

   Bài thơ được đánh giá là một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất của tác giả Chính Hữu, khi đã tái hiện xuất sắc hình ảnh những người nông dân mặc áo lính cầm vũ khí ra chiến trường chống quân Pháp xâm lược. Mời các bạn cùng theo dõi bài soạn của chúng tôi.

Câu 1. Dòng thơ thứ bảy có gì đặc biệt? Mạch cảm xúc và suy nghĩ trong bài thơ được triển khai thế nào trước và sau dòng thơ đó?

Đồng chí là một bài thơ viết theo thể tự do có 20 dòng thơ chia ra làm ba đoạn. Ớ mỗỉ đoạn, sức nặng của tư tưởng và cảm xúc như dồn tụ cả vào dòng cuối để tạo một ấn tượng sâu sắc (các dòng 7, 11 và 20).

Đoạn 1: Lí giải cơ sở của tình đồng chí.

Đoạn 2: Những biểu hiện về sức mạnh của tình đồng chí.

Đoạn 3: Biểu tượng về người lính.

Câu 2. Cơ sở hình thành tình đồng chí của người lính là gì?

Cơ sở của tình đổng chí: Bảy câu dầu

Tình đồng đội, đồng chí của những người lính cách mạng bắt nguồn sâu xa từ đâu? Câu hỏi ây đoạn đầu bài thơ lí giải:

                           Quê hương anh nước mặn, đồng chua

                           Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá.

   Những người lính cách mạng trong bài thơ tham gia cuộc kháng chiến đều xuất thân từ nông thôn, không hề quen biết nhau trước. Đúng như Hồng Nguyên trong bài thơ "Nhớ" thời đó đã viết: "Lũ chúng tôi, bọn người tứ xứ" họ đến từ những miển quê khác nhau: người từ miền biển (nước mặn đồng chua), người từ vùng đổi núi (dất cày lèn sỏi đá). Nghĩa là họ đều lớn lên từ cảnh nghèo khó, lam lũ, vất vả. Đó cũng chính là một trong nhừng nguyên nhân làm cho họ từ xa lạ bỗng nhiên trở nên gần gũi với nhau:

                                       Anh với tôi đôi người xa lạ

                                       Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau.

   Tuy những miền quê nghèo khổ khác nhau chẳng hẹn quen nhau, nhưng những người lính này đã cùng chung một lí tưởng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, một ý chí tình cảm Súng bên súng, đầu sát bên đầu. Sự gắn bó càng thêm sâu dậm và thắm thiết hơn khi đắp chung chăn từng đêm giá rét: Đêm rét chung chăn, thành đôi tri kỉ.

   Khép lại đoạn đầu bài thơ là dòng thơ chỉ với một từ Đồng chí. Dòng thơ đặc biệt này làm thêm ý tình sâu sắc của đoạn thơ, giải thích được vì sao những người lính cách mạng đã gắn bó thân thiết như máu thịt với nhau. Có người ví đó là một nốt nhấn nổi bật trong bản đàn, là sự kết tinh của mọi cảm xúc; mọi tình cảm: tình đồng chí là cao độ của tình bạn, tình người.

Câu 3. Những biểu hiện cảm động của tình đồng chí làm nên sức mạnh tinh thần của những người lính cách mạng. Phân tích ý nghĩa, giá trị những chi tiết, hình ảnh đó.

   Bài thơ về tình đồng đội của những người lính cách mạng lại có tên là Đồng chí vì hơn ai hết, Chính Hữu cảm nhận tình đồng chí là có ý nghĩa thiêng liêng cao đẹp, là yếu tố quyết định sự tồn tại và chiến thắng của anh bộ đội Cụ Hồ. Tình đồng chí đó là sự cảm thông sâu sắc tâm tư, nỗi lòng chân thực đầy xúc động của nhau:

                         Ruộng nương anh gởi bạn thân cày

                         Gian nhà không, mặc kệ gió lung lay

                         Giếng nước gốc đa nhở người ra lính.

   Tình đồng chí là cùng nhau chia sẻ thiếu thốn gian lao trên đường chiến đấu:

                                Áo anh rách vai

                               Quần tôi có vài mảnh vá

                               Miệng cười buốt giá

                               Chân không giày.

  Đặc biệt hơn nữa là cùng vượt qua những cơn ớn lạnh. Sốt run người, vầng trán ướt mồ hôi.

  Các câu thơ sóng đôi, đối ứng với nhau mà nhà thơ khéo sử dụng đã diễn tả sinh động sự gắn bó chia sẻ của mọi cảnh ngộ của người lính.

  Câu thơ kết thúc đoạn này: Thương nhau tay nắm lấy bàn tay là hình ảnh gợi tả sự cảm thông ấm áp biểu hiện tình đồng chí thiêng liêng, giải thích được nguồn sức mạnh khiến những người lính cách mạng vượt qua được mọi sự gian khổ, thiếu thốn khi ấy.

Câu 4. Ba câu thơ cuối gợi lên cho em những suy nghĩ gì về người lính và cuộc chiến đấu? Hãy phân tích vẻ đẹp và ý nghĩa của hình ảnh trong những câu thơ ấy.

                              Đêm nay rừng hoang sương muối

                              Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới

                              Đầu súng trăng treo.

   Hình ảnh cuối bài thơ đầu súng trăng treo bất ngờ và thú vị. Bức tranh dẹp của tình đồng chí, đồng đội một đêm phục kích chờ giặc tới tại một cánh rừng hoang vắng lại được tô điểm thêm hình ảnh một vầng trăng treo trên đầu súng cùng của những người chiến sĩ đang đứng cạnh bên nhau. Thú vị biết bao và cũng bất ngờ biết bao khi súng và trăng, cứng rắn và dịu I hiền, chiến sĩ và thi sĩ, hòa bình và chiến đấu, gần và xa, thực tại và mơ mộng sao lại hòa quyện với nhau đẹp đến như thế. Một câu thơ chì bốn tiếng đủ làm sáng lên ý nghĩa cao đẹp của cuộc chiến đấu bảo vệ Tổ quốc của anh bộ đội Cụ Hồ.

Câu 5. Theo em, vì sao tác giả lại đặt tên cho bài thơ về tình đồng độc của những người lính là Đồng chí?

   Bài thơ viết về tình đồng đội của những người lính lại được tác giả đặt tên là Đồng chí là vì:

   Đồng chí là cùng chung một chí hướng, một lí tưởng. Ngoài ra, đây cũng là cách xưng hô của những người cùng trong một đoàn thể cách mạng. Vì thế, đồng chí là mức độ cao nhất, sâu sắc nhất, là bản chất cách mạng của tình đồng đội.

Câu 6. Qua bài thơ này, em có cảm nhận gì về hình ảnh anh bộ đội cụ Hồ thời kháng chiến chống Pháp?

   Anh bộ đội Cụ Hồ xuất thân từ nông dân: “Quê hương anh nước mặn, đồng chua. Làng tôi nghèo đất cày lèn sỏi đá”. Rời cuộc sống làng quê, bỏ lại nhà cửa ruộng nương, họ lên đường ra đi vì nghĩa lớn: “Ruộng nương anh gửi bạn thân cày. Gian nhà không mặc kệ gió lung lay”. Tuy dứt khoát mạnh mẽ (mặc kệ), nhưng các anh vẫn không quên làng quê thân yêu “Giếng nước gốc đa nhớ người ra lỉnh”. Đi chiến đấu là trải qua những gian lao thiếu thốn tột cùng từ sốt run người, áo rách, quần vá đến chân không giày. Nhưng chính điều kiện, hoàn cảnh vô cùng khó khăn ấy càng tôn vẻ đẹp của anh bộ đội Cụ Hồ sáng lên nụ cười buốt giá.

   Nhưng đẹp hơn cả là tình đồng đội sâu sắc thắm thiết.