Soạn văn hay 11: Lưu biệt khi xuất dương - Phan Bội Châu

Bài thơ Lưu biệt khi xuất dương của nhà thơ Phan Bội Châu được coi là một trong những tác phẩm khó đối với các bạn học sinh trong chương trình Ngữ văn lớp 11. Hiểu được điều này, Cunghocvui sẽ mang đến cho các bạn bài Soạn Lưu biệt khi xuất dương đầy đủ nhất. Cùng tham khảo qua bài viết dưới đây nhé!

Câu 1 (Trang 5 SGK Ngữ văn 11 tập 2)

- Bài thơ ra đời trong hoàn cảnh lịch sử có ý nghĩa quan trọng: Phong trào Cần Vương chống Pháp thất bại, báo hiệu sự bế tắc của con đường cứu nước theo tư tưởng phong kiến do các sĩ phu lãnh đạo. 

- Chế độ phong kiến thất bại, kéo theo sự sụp đổ của hệ tư tưởng lỗi thời

- Ảnh hưởng của tư tưởng dân chủ, tư sản từ nước ngoài tới Việt Nam qua con đường Trung Hoa, Nhật Bản, và Pháp

Vì thế các nhà nho yêu nước muốn thay đổi vận mệnh dân tộc, trong số đó có Phan Bội Châu. Năm 1905, Phan Bội Châu sáng tác bài thơ này sau khi quyết định lên đường sang Nhật Bản.

Xem thêm Dàn ý phân tích Lưu biệt khi xuất dương

Bình giảng bài thơ Lưu biệt khi xuất dương

Chơi xuân - Phan Bội Châu

Bài ca chúc Tết thanh niên - Phan Bội Châu

Câu 2 (Trang 5 SGK Ngữ văn 11 tập 2)

- Quan niệm về chí làm trai, tư thế, tầm vóc con người trong vũ trụ:

"Sinh vi nam tử yếu hi kì

       Khẳng khứa càn khôn tự chuyển di."

+ Phan Bội Châu quan niệm nam nhi phải lập được công danh, làm được chuyện đại sự, dám mưu đồ việc lớn

- Ý thức trách nhiệm cá nhân trước thời cuộc:

"Ư bách niên trung tu hữu ngã

       Khởi thiên tải hậu cánh vô thùy"

+ Quan niệm phong kiến cho rằng tạo hóa sinh ra con người và chi phối số phận con người nên có tư tưởng thoái thác cho số mệnh trời định đoạt

+ Điểm mới mẻ, táo bạo trong tư tưởng Phan Bội Châu là sự chủ động xoay chuyển thời thế.

- Con người dám đối mặt với vũ trụ, tự khẳng định mình, tự vượt lên cái mộng công danh thường gắn liền với hai chữ hiếu, trung

- Tác giả ôm khát vọng thay đổi xoay chuyển càn khôn, không chịu khuất phục trước số phận, hoàn cảnh:

"Giang Sơn hĩ tử sinh đồ nhuế

       Hiền thánh liêu nhiên tụng diệc si"

- Tác giả cho rằng chí làm trai gắn chặt với hoàn cảnh thực tế của nước nhà, vinh nhục gắn với sự tồn vong của dân tộc

- Ông đối diện với nền học vấn cũ để nhận thức chân lí: sách vở thánh hiền không giúp được trong buổi nước mất nhà tan

- Nhân vật trữ tình thể hiện được khí phách ngang tàn, táo bạo, quyết liệt của nhà cách mạng đi tiên phong cho thời đại mới

- Khát vọng lên đường của nhân vật trữ tình hết sức lớn lao: bể Đông, cánh buồm, muôn trùng sóng bạc, con người được chắp thêm cánh vượt qua thực tại tăm tối:

"Nguyện trục trường phong Đông hải khứ

       Thiên trùng bạch lãng nhất tề phi"

- Hình ảnh đẹp giàu chất sử thi, con người hăm hở, tự tin và đầy quyết tâm

   Hình ảnh đầy lãng mạn nhưng cũng rất hào hùng, đưa nhận vật sánh ngang tầm vũ trụ. Đồng thời thể hiện khát vọng lên đường của nhân vật trữ tình sẵn sàng vượt mọi hiểm nguy, gian nan thử thách để tìm con đường cứu nước cho dân tộc.

Câu 3 (Trang 5 SGK Ngữ văn 11 tập 2)

   So với nguyên tác, hai câu 6 và 8 dịch có đôi điều khác biệt:

- Câu 6: Nguyên tác: "Nguyện trục trường phong Đông hải khứ" - Mong muốn đuổi theo ngọn gió dài đi qua biển Đông. Câu dịch thơ lại là: "Muốn vượt bể Đông theo cánh gió" - đạp bằng gian khó để đạt được ước nguyện giải phóng dân tộc. Nhưng câu thơ dịch chỉ chú ý đến "vượt bể Đông" mà không chú trọng đến ý thơ thể hiện được nhà thơ ý thức được gian khó nhưng vẫn khao khát vượt qua "đuổi theo". Do đó làm mất đi đôi chút lớn lao, mạnh mẽ, can trường của nhân vật trữ tình.

- Câu 8: Nguyên tác: "Thiên trùng bạch lãng nhất tề phi" - ngàn đợt sóng bạc cùng bay lên. Câu thơ dịch là: "Muôn trùng sóng bạc tiễn ra khơi". Câu thơ dịch làm mất đi cái kì vĩ, hào sảng của hình ảnh "nhất tề phi" - "cùng bay lên" đầy lãng mạn, hùng tráng.

Cách dịch trong câu 6 và 8 chưa diễn tả hết sự xuất thần trong thơ của Phan Bội Châu

Câu 4 (Trang 5 SGK Ngữ văn 12 tập 2)

   Những yếu tố tạo nên sức lôi cuốn mạnh mẽ của bài thơ là:

- Khát vọng sống hào hùng, mãnh liệt của nhân vật trữ tình.

- Giọng thơ tâm huyết, sâu lắng mà sục sôi, hào hùng.

- Khí phách ngang tàn, dám đương đầu với mọi thử thách.

- Tư thế con người kì vĩ, đầy lãng mạn, sánh ngang cùng vũ trụ.

Luyện tập

   Hai câu thơ kết:

"Muốn vượt biển Đông theo cánh gió

Muôn trùng sóng bạc tiễn ra khơi."

Cho thấy ước muốn mạnh mẽ của tác giả, ông muốn mình vượt qua biển Đông bao la, rộng lớn để tìm con đường đúng đắn cho đất nước, hình ảnh sóng là khát vọng, là ý chí đang dâng trào mạnh mẽ trong lòng của tác giả. Những con sóng ấy sẽ vượt đại dương mênh mông kia để tìm đường cứu nước. Hình ảnh thơ lãng mạn, bay bổng nhưng không kém phần hào hùng, thể hiện tư thế làm chủ tự nhiên, khát vọng chinh phục thiên nhiên với tầm vóc lớn lao và phi thường của chủ thể trữ tình. Lời khẳng định này còn là sự truyền cảm hứng cho cả một thế hệ, cả một dân tộc trong hoàn cảnh đất nước lúc bấy giờ.

Thông qua bài soạn Lưu biệt khi xuất dương của tác giả Phan Bội Châu, Cunghocvui hy vọng các em sẽ hiểu và phân tích được tác phẩm này. Chúc các em học tốt!