Soạn bài: Con cò

- Phần 1: Đoạn I: Hình ảnh con cò qua lời ru của mẹ thời thơ ấu

- Phần 2: Đoạn II : Hình ảnh con cò và lời ru của mẹ trên những chặng đường của con

- Phần 3: Đoạn III: Suy ngẫm về ý nghĩa lời ru và tình mẹ đối với mỗi con người.

Câu 1 (trang 48 Ngữ Văn lớp 9 Tập 2):

Hình ảnh con cò trong bài thơ trở thành biểu tượng cho tình mẹ bao la qua lời ru của mẹ. Lời ru ấy cứ thấm dần vào tâm hồn con, tự nhiên âu yếm như dòng suối ngọt ngào, như dòng sữa thơm. Con cò trở thành người bạn, người anh, người em, cò còn là biểu tượng cho người mẹ luôn đồng hành cùng con trên khắp nẻo đường.

Câu 2 (trang 48 Ngữ Văn lớp 9 Tập 2): Bài thơ được tác giả chia làm ba đoạn:

- Phần 1: Đoạn I: Hình ảnh con cò qua lời ru của mẹ thời thơ ấu

- Phần 2: Đoạn II : Hình ảnh con cò và lời ru của mẹ trên những chặng đường của con

- Phần 3: Đoạn III: Suy ngẫm về ý nghĩa lời ru và tình mẹ đối với mỗi con người.

Ý nghĩa biểu trưng của con cò có sự phát triển: Con cò không chỉ có trong lời ru, mà con cò còn là người bạn đồng hành, người tri kỉ, là người luôn dõi theo con trên những chặng đường của cuộc đời. Dù con đi đến đâu, thì ở nơi đó cũng chất chứa tình cảm của mẹ.

Câu 3 (trang 48 Ngữ Văn lớp 9 Tập 2): Trong đoạn đầu bài thơ, tác giả đã sử dụng những câu ca dao:

- “Con cò bay lả bay la

Bay từ cửa phủ bay ra cánh đồng”

- “Con cò bay lả bay la

Bay từ cửa phủ bay về Đồng Đăng”

- “Con cò mà đi ăn đêm

Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao.

Ông ơi! ông vớt tôi nao,

Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng.

Có xáo thì xáo nước trong,

Đừng xáo nước đục đau lòng cò con.

- Từ những câu ca dao quen thuộc, tác giả đã tổng hợp, xâu chuỗi, chọn lọc lấy cái tinh thần của ca dao làm thành biểu tượng vừa lạ vừa quen biểu hiện chủ đề khái quát mang tính triết lí cao

Câu 4 (trang 48 Ngữ Văn lớp 9 Tập 2):

- Đó là một quy luật tình cảm bền vững và sâu sắc, thể hiện tình cảm yêu thương vô bờ bến của người mẹ. Dù ở đâu, bên mẹ hay đến phương trời khác, dù còn nhỏ hay đã lớn khôn thì con vẫn được mẹ hết lòng thương yêu, che chở. Dù con có đi đâu thì lòng mẹ vẫn mãi theo con.

- Câu thơ cuối là một hình ảnh rất đẹp. Cánh cò vỗ qua nôi như dáng mẹ đang nghiêng xuống chở che, đang nói với con những lời tha thiết của lòng mẹ. Hình ảnh con cò tần tảo, vất vả, hi sinh như tấm lòng yêu thương, che chở của người mẹ đã đem đến cho con cuộc đời.

Câu 5 (trang 48 Ngữ Văn lớp 9 Tập 2):

Trong bài thơ này, tác giả sử dụng thể thơ tự do, nhịp điệu giọng điệu gần với lời ru rất nhẹ nhàng, tình cảm và sâu lắng. Bài thơ còn chở nặng suy ngẫm và triết lí về cuộc đời, về lòng mẹ và ảnh hưởng của lời ru đến với cuộc sống con người.

Câu 1 (trang 48 Ngữ Văn lớp 9 Tập 2):

- Lời ru xuất hiện đan xen với những đoạn thơ khác trong tác phẩm.

- Lời ru thể hiện tình yêu thương của người mẹ dành cho con. Tình yêu này được chuyển hóa, đồng nhất với những tình cảm lớn lao, như tình đồng bào (mẹ thương bộ đội, mẹ thương làng đói), tình yêu quê hương đất nước (mẹ thương đất nước).

- Lời ru thể hiện ước mơ của người mẹ về cuộc sống ấm no, hạnh phúc, tự do song song với nó là niềm tin vào cuộc kháng chiến của dân tộc sẽ toàn thắng.

- Lời ru xuất hiện ở Đoạn I của bài thơ.

- Lời ru là dáng hình của cội nguồn văn hóa dân gian (những lời ru truyền thống). Lời ru ấy còn nhằm khắc họa hình ảnh người mẹ tảo tần, vất vả để chăm lo cho con thơ. Những nỗi vất vả ấy mẹ âm thầm chịu đựng để con có được những giấc ngủ an lành, không phân vân.

- Lời ru mang tinh thần nhân văn, nâng đỡ những tâm hồn trẻ thơ.

Câu 2 (trang 49 Ngữ Văn lớp 9 Tập 2):

Điệp ngữ “dù”, “vẫn” như lời khẳng định cho tình mẫu tử bền chặt, sắt son. Có gì cao hơn núi, có gì sâu hơn biển và có gì bao la bằng lòng mẹ thương con. Dù trong hoàn cảnh nào, giàu có hay khốn khó, người mẹ thành thị hay nông thôn thì vẫn đều thương con rất mực. cho dù khoảng cách địa lí là gần hay xa, không gian ấy có cách trở hay con có thể đi xa mẹ, đến chân trời góc biển của mọi miẽn Tổ quốc thì mẹ vẫn luôn dõi theo con như một quy luật bất biến. Khi khôn lớn, dù con là vĩ nhân hay người bình thường nhưng con vẫn mãi là đứa cọn bé bỏng của mẹ mà thôi:

Con dù lớn vẫn là con của mẹ

hết đời lòng mẹ vẫn theo con.

Tình mẹ đi qua mọi ranh giới của không gian và băng qua thử thách của thời gian “đi hết đời”. Mẹ đã dành cho con thơ tất cả, cánh tay dịu hiền, lời ru cầu hát êm đềm theo nhịp võng và cả cuộc đời của mẹ