Phân tích đoạn thơ: Thuyền ta lái gió với buồm trăng/.../Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng...

A. ĐỀ BÀI:  Em hãy phân tích đoạn thơ sau đây trong bài thơ "Đoàn thuyền đánh cá " của Huy Cận:
"Thuyền ta lái gió với buồm trăng 
Lướt giữa mây cao với biển bằng, 
Ra đậu dặm xa dò bụng biển 
Dàn đan thế trận lưới vây giăng, 
Cá nhụ, cá chim cùng cá đé, 
Cá song lấp lánh đuốc đen hồng, 
Cái đuôi em quẫy trăng vàng chóe 
Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long,
Ta hát bài ca gọi cá vào, 
Gô thuyền đã có nhịp trăng cao, 
Biển cho ta cá như lòng mẹ, 
Nuôi lớn đời ta tự buổi nào, 
Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng, 
Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng 
Vảy bạc đuôi vàng lóe rạng đông 
Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng..."
B. TÌM HIỂU ĐỂ
1.            Kiểu bài: Phân tích tác phẩm (một đoạn thơ).
2.            Nội dung: Công việc lao động trên biển cả của ngư dân được thể hiện bằng bút pháp vừa tả thực vừa lãng mạn với nhiều hình ảnh vừa thực vừa hư ảo.
3.            Tư liệu: Bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá.
C. DÀN BÀI
1.            Mở bài
Giới thiệu “Đoàn thuyền đánh cá và bốn khổ thơ miêu tả ảnh đánh cá trên biển của đoàn thuyền cần phân tích.
2.            Thân bài
Khổ 1: Lời ca ngợi hiển cá hùng vĩ, công việc đánh cá hùng tráng.
+ Vẻ đẹp hùng vĩ của biển cả được thể hiện với gió, trăng, mây với cá chiều cao, chiều rộng và chiều sâu.
+ Công việc đánh cá tập thể trên khơi thật hùng tráng: lái gió, buồm trăng,...
Khổ 2, 3, 4: Lời ngợi ca hiên đẹp dầy án tình, công việc đánh cá tập thể trên đầy tiu vị, bay bổng và hết sức hào hùng.
+ Công việc đánh cá trên khơi thật khẩn trương hào hứng.
3.            Kết bài
Đoạn thơ khơi dậy tình cảm yêu mến quê hương bằng cách đẹp rực rỡ, bay bổng và hào hùng của cảnh đánh cá trên biển của đoàn thuyền thật đặc sắc và đầy gợi cảm
D. BÀI LÀM THAM KHẢO
Đoàn thuyền đánh cá là bài thơ hay của nhà thơ Huy Cận. Bài thơ được sáng tác năm 1958 nhân một chuyến nhà thơ đi thực tế ở Hồng Gai giữa lúc miền Bắc nước ta phấn khởi bước vào công cuộc lao động xây dựng đất nước theo con đường xã hội chủ nghĩa. Bài thơ gồm bảy khổ thơ miêu tả nhiều cảnh của một chuyến ra khơi đánh cá của một đoàn thuyền từ lúc mặt trời xuống chiều hôm trước đến tận lúc mặt trời đội biển nhô màu mới sáng hôm sau mới trở về. Trong đó bốn khổ thơ miêu tả cảnh đánh cá trên biển của đoàn thuyền là hay và đặc sắc hơn cả.
Mở đầu đoạn thơ, ta thấy hình ảnh một đoàn thuyền đánh cá bề thế, hùng dũng đang băng băng lướt sóng:
Thuyền ta lái gió với buồm trăng
Lướt giữa mây cao với biển vàng.
Đoàn thuyền ấy có gió làm lái, có trăng làm buồm. Dương như thiên nhiên cùng hòa vào không khí lao động khẩn trương của đoàn thuyền. Đoàn thuyền ấy lướt giữa mây cao với biển bằng, lướt giữa một không gian bao la khoáng đạt. Thiên nhiên như mở ra, bát ngát, mênh mông, trên là trời cao có trăng sáng tỏ, dưới là biển rộng bao la và ở giữa là đoàn thuyền đang lướt rất nhanh giữa khoáng không cao rộng ây. Con thuyền như hòa nhập vào thiên nhiên, nhưng không mất hút trong thiên nhiên. Giữa không gian bao la, cơn thuyền không hề bị lấn át, không hề trở nên nhỏ bé, trái lại trở thành một hình ánh trung tâm vừa đẹp vừa khỏe khoắn, vừa nên thơ. Đoàn thuyền càng đẹp, càng thơ khi gió biển thổi làm lái dẫn thuyền và trăng đậu trên cánh buồm khiến tác giả tưởng như trăng làm buồm đựng gió kéo thuyền lướt sóng. Con thuyền không phái chí của ta, của con người mà đã trở thành của cả thiên nhiên. Dường như thiên nhiên đã cùng với con người, thay thế con người chỉ huy điều khiển con thuyền. Nếu như ở đoạn đầu, thiên nhiên đã chìm vào trạng thái nghỉ ngơi mặt trời xuống biển, sóng đã cài then, đêm sập cửa, thì ở đây con người đã đánh thức thiên nhiên, làm sống động vũ trụ, đế thiên nhiên, vũ trụ cùng lao động với con người Lòng tin yêu con người, trí tưởng tượng bay bổng đà giúp nhà thơ xây dựng được một hình ảnh thơ tuyệt đẹp và nhiều ý nghĩa.
Hai câu thơ tiếp đà miêu tả cụ thể những công việc của đoàn thuyền đánh cá:
Ra đậu dặm xa dò bụng biển
Dàn đan thế trận lưới vây giăng.
Công việc đầu tiên của những người đánh cá là đi tìm luồng cá trong lòng biển. Và giữa biển khơi mênh mông khi đã tìm được luồng cá, những chiếc thuyền tỏa ra, thả lưới bủa vây. Đó là những công việc, những hoạt động bình thường của người dán chãi. Nhưng qua cách miêu tả của tác giả, ta thây những hoạt động đó giống như những hoạt động chuẩn bị cho một trận đánh. Người dân chài bước vào lao động bình thường như bước vào mít trận chiến đấu với vũ khí là những tấm lưới, với sức khỏe của cơ bắp, với trí thông minh và với tám thế của người đã nắm chắc phần thắng.
Lưới đã thả và đàn cá hiện ra. Những con cá dược nhà thơ miêu tả thật đẹp: Cá nhụ, cá chim cùng cá dé. Cá có rất nhiều loại và ta có thể nhận thấy, đó là những loại cá rất quý. Trong tầm nhìn, từng đàn cá đông đúc. Dưới ánh trăng, thân hình cá lấp lánh lung linh, và giữa các đàn cá đó, nổi bật lên hình ảnh:
Cá song lấp lánh đuốc đen hồng,
Cái đuôi em quẫy trăng vàng chóe 
Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long.
Huy Câu thơ đã cho ta thấy đầy đủ sắc màu rực rỡ của cá song. Đặc biệt hình ảnh đuôi cá được miêu tả thật độc đáo
Cái đuôi em quẫy trăng vàng chóe.
Giữa muôn ngàn cá, con nào cũng đẹp, nhưng cá song nổi bật lên không chỉ ở màu sắc rực rỡ như ngọn đuốc lung linh mà còn ở cử động mền mại, uyển chuyển như múa. Cử động của cá làm cho trăng đẹp hơn, sáng hơn. Chính cử động ấy đã tạo nên nét thơ mộng làm tâm hồn nhà thơ rung động và bật lên tiếng em trìu mến.
Trăng đã lên cao, cá đang vào lưới. Người đánh cá cất cao tiếng hát để gọi cá:
Ta hát bài ca gọi cá vào,
Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao.
Cùng với tiếng hát, ánh trăng cùng gõ vào mạn thuyền làm nhịp cho lời hát. Trăng trên cao rất sang in hình xuống nước. Nước biển, ánh trăng với sóng như gõ nhịp vào mạn thuyền xua ca Ị lình anh vừa thực vừa hư ao do 111 tương tương phong phu cua nhà thơ sáng tạo nên làm cho cảnh lao động vừa đẹp, vừa nên thơ, vừa vui và mang nhiều ý nghĩa. Đắm mình trong canh lao động thơ mộng đó, nha thơ nhân thay biến như lòng mẹ. Mẹ là người sinh ra ta, nuôi nấng, dạy bao ta. Biên cung vậy, biển cho ta cá như nguồn sữa mẹ nuôi lớn đời ta:
Biển cho ta cá như lòng mẹ
Nuôi lớn đời ta từ thuở nào.
Biển được so sánh như lòng mẹ, biển luôn luôn ưu ái con người. Ta thấy ở đây toát lên lòng yêu mến, biết ơn biển cả của những người đánh cá và của cả nhà thơ.
Cá sa vào lưới, trời cũng là chuyển dần về sáng. Mọi hoạt động càng trở nên khẩn trương gấp rút hơn: 
Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng
Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng
Vảy bạc đuôi vàng lóe rạng đông
Lưới xếp, buồm lên đón nắng hồng...
Sao mờ đi, trời sắp sáng. Mẻ lưới cuối cùng được kéo lên. Công việc không nhẹ nhàng chút nào. Người dân chài phải “xoăn tay” kéo lưới vì mẻ lưới đầy cá. Hình ảnh đàn cá trong lưới rực rỡ sắc màu tươi rói lấp lánh ánh bình minh vừa thể hiện sự giàu đẹp của biển quê hương, vừa thể hiện hiệu quả của buổi lao động. Và giờ đây công việc đã kết thúc, lưới xếp vào khoang thuyền, buồm lại căng lên rạng rỡ đón ánh nắng mặt trời.
Thực ra bài thơ có thể kết thúc ở đây vì hình tượng thơ đã được phát triển nâng cao trọn vẹn. Cả đoạn thơ là bức tranh sơn mài rực rỡ sắc màu, màu của trăng sao, sóng nước, màu của những con cá vảy bạc đuôi vàng, màu của những con cá vảy bạc đuôi vàng, màu của những con người lao động xoăn tay kéo lưới. Đoạn thơ với bút pháp vừa tả thực vừa lãng mạn, đã phối hợp hài hòa giữa cảnh thực với sức tưởng tượng bay bổng, giữa chất hiện thực và chất trữ tình, tạo nên những hình ảnh thơ lung linh kì vĩ vừa nhiều tầng bậc ý nghĩa, vừa thấm đậm tình người. Qua đó hình ảnh những người dân chài được nâng lên ngang tầm vũ trụ và công việc đánh cá trở thành công việc nên thơ.
Trước Cách mạng, thơ Huy Cận thường mang một nỗi buồn u uất. Nhưng từ khi trớ thành nhà thơ cách mạng, Huy Cận say sưa ca ngợi con người mới, cuộc sống mới nên thơ ông trở nên ấm áp, đằm thắm và dào dạt niềm vui. Bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” ra đời trong mạch cảm xúc ấy nên có thể xem đó là một món quà đặc biệt của vùng mỏ Hồng Gai - Cẩm Phả cho vào tủ thơ Huy Cận”. (Xuân Diệu)

(Học sinh Tạ Thanh Hương)

Xem thêm >>> Phân tích và so sánh hai khổ thơ đầu và cuối "Đoàn thuyền đánh cá" - Huy Cận

Trên đây là bài viết mà Cunghocvui đã phân tích đoạn thơ trong bài thơ "Đoàn thuyền đánh cá" của Huy Cận đầy đủ và chi tiết nhất. Mong rằng bài viết sẽ giúp ích được nhiều cho quá trình học tập của bạn, chúc bạn học tập tốt <3