Soạn bài Một số thể loại văn học : Thơ , truyện - Soạn văn lớp 11

1. Loại và thể trong văn học được xác định như thế nào?

    -  Hình thức tổ chức tác phẩm văn học được xác định trong loại và thể

    -  Loại là phương thức tốn tại chung.

    -  Thể là sự hiện thực hóa của loại.

Người ta thường chia tác phẩm văn học thành 3 loại:

- Trữ tình

- Tự sự

- Kịch

Trữ tình có thơ ca, khúc ngâm.

Tự sự có truyện, kí.

Kịch có chính kịch, bi kịch, hài kịch.

Bên cạnh đó còn có thể loại khác như nghị luận.

2. Đặc trưng của thơ, các kiểu loại thơ và yêu cầu vể đọc thơ

a. Đặc trưng của thơ

 Thơ là sự bộc lộ trực tiếp ý thức, tư tưởng, tình cảm, cảm xúc của người viết trước hiện thực đời sống. Tất cả việc miêu tả sự việc hay ngoại cảnh đểu phục tùng cho nhiệm vụ trữ tình.

Ngôn ngữ thơ là một kiểu ngôn ngữ đặc biệt khác hẳn văn xuôi và ngôn ngữ đời thường. Ngôn ngữ thơ cô đọng, hàm súc, giàu hình ảnh và nhạc điệu.

b. Các kiểu loại thơ

Thơ có thể phân loại:

      -  Thơ trữ tình, thơ tự sự, thơ trào phúng...

      -  Thơ cách luật, thơ tự do, thơ văn xuôi.

c. Yêu cầu đọc thơ

- Cần biết rõ tên bài thơ, tên tập thơ, tên tác giả, năm xuất bản, hoàn cảnh sáng tác.

- Đọc kĩ bài thơ, cảm nhận ý thơ qua câu chữ, hình ảnh, nhịp điệu.

3   Đặc trưng của truyện, các kiểu loại truyện và yêu cầu đọc truyện

       a)   Đặc trưng của truyện

    -  Có lời kể, lời tà của một người kể chuyện

    -  Có cốt truyện gồm các sự kiện mốc nối nhau.

    -  Có nhân vật được thể hiện nhiều mặt.

    -  Có nhiều hình thức ngôn ngữ: gián tiếp, trực tiếp, độc thoại , đối thoại... Ngôn ngữ truyện gần với ngôn ngữ đời sống.

     b) Các kiểu loại truyện

    -  Văn học dận gian có : thần thoại, truyền thuyết, truyện cổ tích, truyện cười, truyện ngụ ngôn.

    -  Văn học trung đại có : truyện viết bằng chữ Hán, truyện thơ Nôm.

    -  Văn học hiện đại: truyện ngắn, truyện vừa, truyện dài, tiểu thuyết.

c)   Yêu cầu đọc truyện

      -  Cẩn tìm hiểu bối cảnh xã hội, hoàn cảnh sáng tác để có cơ sở cảm nhận các tầng lớp nội dung và ý nghĩa của truyện.

      -  Phân tích diễn biến của cốt truyện với các phần, các tình tiết, sự kiện, biến cố cụ thể. Chú ý tới nghệ thuật tự sự

      -  Phân tích các nhân vật, nghệ thuật xây dựng nhân vật, tạo t\nh huống thể hiện bản chất nhãn vật ra sao.

      -  Truyện đặt ra vấn dề gì? Có ý nghĩa tư tưởng ra sao?

Ghi nhớ:

     Thơ tiêu biêu cho loại trư tình. Thơ thê hiện cảm xúc, suy nghĩ tâm trạng con người bằng ngôn ngữ cô đọng, gợi cảm, giàu hình ảnh và nhạc điệu.

      Truyện tiêu biểu cho loại tự sự, thường có cốt truyện, nhân vật lời kể. Truyện có khả năng phản ánh hiện thực cuộc sống rộng lớn, đi sâu vào những mảnh đời cụ thể và cả những diễn biển sâu xa trong tâm hồn con người.

LUYỆN TẬP

1. Bài tập 1

Bằng những nét vẽ chấm phá đơn sơ mà tài hoa, Nguyễn Khuyến trong bài Câu cá mùa thu dã tạo nên một bức tranh, về cảnh. thu d đồng bằng Bắc Bộ Việt Nam thật trong trẻo, tĩnh tặng, bình, dị mà rất đỗi nên thơ.

Nhà thơ thật xứng đáng là bậc thầy về thơ Nôm, dặc hiệt trong việc sử dụng ngôn ngữ. Nhà thơ dã phát huy dược một cách tai tình khả năng diễn đạt cực kì tinh tế, chính xác của những từ ngữ quen thuộc như lời ăn tiếng nói hằng ngày. Cách gieo vần của ông thật độc đáo, dùng khổ vận (vần khó gieo) mà vẫn rất tự nhiên thoải mái nvột cách lạ kì.

Bài tập 2 : 

   Hai đứ trẻ là một truyện ngắn trữ tình. đây là một kiểu truyện không có cốt truyện đặc biệt , chẳng có sự kiện biến cố gì lớn lao. Một thứ truyện tâm tình chỉ qua hình ảnh thể hiện tâm trạng của nhân vật Liên trước cảnh chiều muộn bên phố huyện cạnh những cảnh đời nghèo khổ tối tăm . Trong bối cảnh đó , cô gái khao khát được thấy chuyến tàu đêm qua phố huyện

Ngôn ngữ nghệ thuật lời kể trong truyện nhẹ nhàng , tinh tế, điêu luyện , có đủ khả năng thể hiện chính xác thế giới nội tâm của nhân vật.