Luyện từ và câu: Từ ghép và từ láy trang 38 SGK Tiếng Việt 4 tập 1

I. Nhận xét

Cấu tạo của những từ phức được in đậm trong các câu thơ sau có gì khác nhau ?

Tôi nghe truyện cổ thầm thì

Lời ông cha dạy cũng vì đời sau.

LÂM THỊ MỸ DẠ

     Thuyền ta chầm chậm vào

     Ba Bể Núi dựng cheo leo, hồ lặng im

     Lá rừng với gió ngân se sẽ

     Họa tiếng lòng ta với tiếng chim.

HOÀNG TRUNG THÔNG

Gợi ý

- Từ phức nào do những tiếng có nghĩa tạo thành ?

- Từ phức nào do những tiếng có âm đầu hoặc vần lập lại nhau tạo thành ?

Trả lời:

- Các từ phức truyện cổ, ông cha, đời sau do các tiếng có nghĩa tạo thành (truyện + cổ; ông + cha).

- Từ phức thầm thì do các tiếng lặp lại âm đầu (th) tạo thành.

- Từ phức lặng im do hai tiếng có nghìn lặng + im) tạo thành.

- Ba từ phức (chầm chậm, cheo leo, se sẽ (do những tiếng có âm đầu, vần hoặc cả âm đầu lẫn vần lặp lại nhau tạo thành: Từ cheo leo, hai tiếng cheo và leo có vần eo lặp lại. Các từ chim chậm, se sẽ lặp lại cả âm đầu và vần.

II. LUYỆN TẬP

1. Hãy xếp những từ phức được in nghiêng trong các câu dưới đây thành hai loại: từ ghép và từ láy. Biết rằng những tiếng in đậm là tiếng có nghĩa :

a) Nhân dân ghi nhớ công ơn Chử Đồng Tử, lập đền thờ ở nhiều nơi bên sông Hồng. Cũng từ đó hằng năm, suốt mấy tháng mùa xuân, cả một vùng bờ bãi sông Hồng lại nô nức làm lễ, mở hội để tưởng nhớ ông.

Theo HOÀNG LÊ

b) Dáng tre vươn mộc mạc, màu tre tươi nhũn nhặn. Rồi tre lớn lên, cứng cáp, dẻo dai, vững chắc. Tre trông thanh cao, giản dị, chí khí như người.

THÉP MỚI 

Trả lời:

Từ ghép

Từ láy

Câu a

Nhân dân, ghi nhớ, công ơn, đền thờ, mùa xuân, bờ bãi, tưởng nhớ

Nô nức

Câu b

Dẻo dai, vững chắc, thanh cao, giản dị, chí khí

Mộc mạc, nhũn nhặn, cứng cáp

Từ ghép

Từ láy

Câu a

Nhân dân, ghi nhớ, công ơn, đền thờ, mùa xuân, bờ bãi, tưởng nhớ

Nô nức

Câu b

Dẻo dai, vững chắc, thanh cao, giản dị, chí khí

Mộc mạc, nhũn nhặn, cứng cáp

2. Tìm từ ghép, từ láy chứa từng tiếng sau đây:

a) Ngay

b) Thăng

c) Thật

Trả lời:

Từ ghép

Từ láy

a. Ngay

Ngay thẳng, ngay thật, ngay lưng, ngay đơ

Ngay ngắn

b. Thẳng

Thẳng băng, thẳng cánh, thẳng cẳng, thẳng đuột, thẳng đứng, thẳng góc, thẳng tay, thẳng tắp, thẳng tuột, thẳng tính

Thẳng thắn, thẳng thớ, thẳng thừng

c. Thật

Chân thật, thành thật, thật lòng, thật lực, thật tâm, thật tình

Thật thà

Từ ghép

Từ láy

a. Ngay

Ngay thẳng, ngay thật, ngay lưng, ngay đơ

Ngay ngắn

b. Thẳng

Thẳng băng, thẳng cánh, thẳng cẳng, thẳng đuột, thẳng đứng, thẳng góc, thẳng tay, thẳng tắp, thẳng tuột, thẳng tính

Thẳng thắn, thẳng thớ, thẳng thừng

c. Thật

Chân thật, thành thật, thật lòng, thật lực, thật tâm, thật tình

Thật thà

* Từ ghép:

- Ngay thẳng là một đức tính quý.

- Học sinh xếp hàng thẳng tắp.

- Hãy đối xử thật lòng với nhau.

* Từ láy:

- Tính hắn thật thà như đếm.

- Bạn hãy thẳng thắn góp ý cho tôi.

- Tôi đã thẳng thừng bác bỏ ý kiến của hắn.