Soạn bài Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ - Soạn văn lớp 9

1. Theo em, cách lặp đi lặp lại, cách ngắt nhịp như thế có tác dụng tạo nhịp điệu như thế nào cho lời ru, có liên quan gì đến nội dung tình cảm của bài thơ.

   Bài thơ là lời hát ru những em bé dân tộc Tà Ôi "lớn trên lưng mẹ " vùng chiến khu Trị Thiên trong thời kì cuộc chiến tranh chống Mĩ cứu nước đang diễn ra quyết liệt. Lời hát ru có ba khúc, mỗi khúc đều mở đầu bằng hai câu: “Em cu Tai ngả trên lưng mẹ ơi. Em ngả cho ngoan đừng rời lưng mẹ" và kết thúc bằng lời ru trực tiếp của người mẹ “Ngủ ngoan a kay ơi" (4 câu). Cách lặp đi lặp lại một sô câu đầu và câu cuối từng đoạn cùng với cách ngắt nhịp đều đặn tạo cho bài thơ có âm điệu của lời ru, nhịp điệu vương vấn trở đi trở lại. Giọng điệu trữ tình đã thể hiện đặc sắc tình cảm trìu mến thiết tha tình yêu thương con và ước vọng của người mẹ.

2. Phân tích hình ảnh người mẹ Tà-ôi trong bài thơ.

 Hình anh người mẹ dân tộc Tà Ôi

Nhà thơ tập trung khắc họa hình ảnh người mẹ dân tộc Tà Ôi trong bài thơ ba đoạn với ba cảnh:

- Giã gạo nuôi bộ đội.

- Tỉa bắp trên núi Ka-lưi.

- Chuyển lán đạp rừng vi bom đạn Mĩ “bắt ta phải rời con suối”.

   Trong cảnh nào trên lưng mẹ cũng dịu đứa con cu Tai. Làm lụng mà mang con trên lưng người mẹ sẽ vất vả gấp đôi nhưng cũng nhờ có con, người mẹ tăng thêm sức lực để làm được mọi việc.

  Hình ảnh người mẹ dân tộc Tà Ôi trong bài thơ gắn liền với những công việc lao động cực nhọc trong hoàn cảnh gian khổ của cuộc, chiến đấu chống Mĩ ở vùng núi phía tây Thừa Thiên.

  Những chi tiết, từ ngữ thể hiện sự vất vả và gian khổ của nguười mẹ:

“Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi

 Nhịp chày nghiêng giấc ngủ em nghiêng

 Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối

 Lưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏ

 Mẹ đang chuyển lán, mẹ đi đạp rừng”

3. Em hiểu thế nào về hai câu thơ "Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi/ Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng"? Phân tích tình cảm của mẹ với con trong câu thơ thứ hai?

Tình yêu thương con của người mẹ dân tộc Tà Ôi

   Người mẹ dân tộc Tà Ôi thương con thắm thiết. Tình yêu thương ấy thể hiện trong cả những hành động và những lời ru của mẹ. ĐỊu con trên lưng, người mẹ làm lụng mọi công việc nặng nhọc vất vả nhưng lúc nào cũng chăm chút mến thương con mình.

 "Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối

 Lưng đưa nôi và tim hát thành lời."

   Còn gi thắm thiết và xúc động hơn hình ảnh người mẹ Tà Ồi ở đây lấy thân mình làm nôi và ru con bằng lời ru xuất phát từ trái tim nghĩa là xuất phát tình yêu thương sâu thẳm thiết tha trong lòng của người mẹ.

   Người mẹ còn thể hiện trực tiếp tình yêu thương con của mình trong những lời ru âm nồng tha thiết chan chứa ước mơ và hy vọng của người mẹ về con mình trong điệp khúc “Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-ka hỡi. Mẹ thương a-kay” và đặc biệt là trong hình ảnh so sánh:

 “Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi

  Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng”

  “Mặt trời của mẹ” là ẩn dụ. Đứa con được ví như mặt trời của mẹ. Điều này cho thấy tình yêu thương của người mẹ đối với con ỉà vô hạn, con là niềm hạnh phúc lớn lao bất tận, niềm vui và hi vọng ngập tràn của người mẹ cũng như mặt trời đã đem sự sống dạt dào đến cho cây bắp trên nương và cho cả muôn loài, muôn vật.

 

4. Qua các khúc ru, em cảm nhận tình cảm của người mẹ đối với con như thế nào? Nhận xét về mối liên hệ giữa lời ru trực tiếp của người mẹ với hoàn cảnh, công việc mà mẹ đang làm ở từng đoạn thơ, về sự phát triển của tình cảm và ước vọng của mẹ qua ba khúc ru.

 Tình yêu con của người mẹ Tà Ôi gắn liền với tình yêu thương bộ đội, bản làng, tình yêu đất nước, yêu tự do, yêu Bác Hồ:

  Tất cả những tình cảm ấy gắn bó chặt chẽ, không thể tách rời trong lòng người mẹ Tà Ôi. Điều này cho thấy trong những lời ru của bà:

"Mẹ thương a-kay, mẹ thương bộ đội

Mẹ thương a-kay, mẹ thương làng đói

Mẹ thương a-kay, mẹ thương đất nước."

   Cũng chính trong lời ru con của mình, người mẹ Tà Ôi cũng cho thấy những ước mong, hi vọng về đứa con mình sẽ trưởng thành, mạnh khỏe, ấm no:

                Mai sau con lớn vung chày lún sân

                Mai sau con lớn phát mười Ka-lưi

   Bà còn thể hiện ước mong của mình về mọi người:

                    "Con mơ cho mẹ hạt gạo trăng ngần

                      Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều."

   Và đặc biệt là thể hiện ý chí chiến đấu khát vọng tự do và niềm tin thắng lợi của cuộc chiến đâu chống Mĩ cứu nước của nhân dân ta khi ấy.

              "Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ.

                Mai sau con lớn làm người Tự do..."