Bài 2 Vận chuyển các chất trong cây - Sinh học 11

Ở bài viết này Cunghocvui gửi bạn những kiến thức về bài 2 vận chuyển các chất trong cây sinh học lớp 11 như quá trình vận chuyển các chất trong cây, các dòng vận chuyển vật chất trong cây,...

I) Khái quát

Có 2 dòng vận chuyển chất trong cây là dòng mạch gỗ và dòng mạch rây, trong đó:

- Dòng đi lên, có nhiệm vụ là vận chuyển nước và ion khoáng từ đất đến mạch gỗ của rễ, sau đó di chuyển lên theo mạch gỗ trong thân để lan tỏa nước và ion khoáng đến các bộ phận khác được gọi là dòng mạch gỗ.

- Dòng đi xuống, có nhiệm vụ vận chuyển các chất hữu cơ được quang hợp từ lá đến nơi sử dụng hoặc dự trữ như rễ, hạt, củ, quả,... được gọi là dòng mạch rây.

II) Tìm hiểu chi tiết

1) Dòng mạch gỗ: 

- Đặc điểm: Vận chuyển ngược chiều trọng lực và có lực cản thấp

- Cấu tạo: gồm 2 loại tế báo chết là quản bào và mạch ống

• Hình thức cấu tạo
  • Quản bào: Là các tế bào dài hình con chỉ suốt, xếp thành hàng thẳng và gối đầu lên nhau.
  • Các tế bào dạng ngắn và vách 2 đầu đục lỗ thì được gọi là mạch ống, đặc biệt chỉ xuất hiện tại thực vật hạt kín.
• Đặc điểm: 
  • Do tế bào không có màng, bào quan tạo nên các các tế bào rỗng làm cho lực cản dòng chất thấp.
  • Có hai cấp vách là:
    • Thứ cấp: chịu được áp suất nước do được linhin hóa bền vững chắc.
    • Sơ cấp: các dòng chất được vận chuyển qua tế bào do vách sơ cấp mỏng và có các lỗ thủng.
  • Ngoài ra với các tế bào cùng loại thì dòng mạch gỗ sẽ di chuyển bên trong do chúng được nối với nhau thành những ống dài từ rễ lên lá.
• Sắp xếp của dòng mạch gỗ được tuân theo:
  • Đầu của tế bào này nối với đầu của tế bào kia tạo thành những ống dài (từ rễ đến lá) là cách sắp xếp của tế bào cùng loại.
  • Lỗ bên của tế bào này sẽ được nối sít vào lỗ bên của tế bào kia tạo thành nhiều cặp lỗ là cách sắp xếp của các tết bào khác loại.

- Thành phần: nước + ion khoáng. Ngoài ra còn có một số chất hữu cơ như: axit amin, amit, vitamin, hoocmon,... tất cả được tổng hợp từ rễ.

- Sự phối hợp giữa ba lực tạo nên động lực đẩy dòng mạch gỗ, ba lực đó là:

• Tại rễ, áp suất tạo ra lực đẩy.
• Tại lá, sự thoát hơi nước tạo ra lực hút.
• Sự liên kệ giữa các phân tử nước, thành mạch gỗ tạo nên lực liên kết.

2) Dòng mạch rây

- Đặc điểm: Vận chuyển xuôi theo chiều trọng lực và có lực cản.

- Cấu tạo: gồm các tế bào sống là ống rây và tế bào kèm

• Hình thái cấu tạo:
  • Ống rây: thể hiện cho sự vận chuyển các chất của tế bào chuyên hóa.
    • Ống rây có đặc điểm là không nhân, ít bào quan, trong cách sợi mảnh là chất nguyên sinh còn lại.
    • Trực tiếp tham gia vận chuyển dịch mạch rây là nhiệm vụ chính của ống rây.
  • Tế bào kèm: nằm cạnh tế bào ống rây.
    • Ở tế bào kèm, nhân to, chuyên nguyên sinh đặc, nhiều ti thể và không bào thì nhỏ.
    • Cung cấp năng lượng cho các tế bào ống rây là nhiệm vụ chính của tế bào kèm.
• Sắp xếp của dòng mạch rây:
  • Ống rây: tạo thành ống xuyên suốt từ các tế bào quang hợp tới cơ quan dự trữ od được nối với nhau qua các bản rây.
  • Tế bào kèm: nằm sát và xung quanh tế bào ống rây.

- Thành phần dịch mạch dây là đường sacarozo (95%), một số chất khác (axit amin, hoocmon, thực vật,...)

- Sự chênh lệch giữa áp suất thẩm thấu của cơ quan nguồn (áp suất thẩm thấu cao) với cơ quan chứa rễ, củ, quả (áp suất thẩm thấu thấp) chính là động lực dòng mạch rây.

(Sự lưu thông giữa mạch gỗ và mạch rây)

III) Bài tập

Câu 1: Theo em, trong cây có bao nhiêu dòng vận chuyển chất? Tên của dòng vận chuyển chất đó

A. Có 1 dòng vận chuyển chất, mạch rây

B. Có 2 dòng vận chuyển chất, mạch gỗ - mạch rây

C. Không có dòng vận chuyển chất nào

=> Đáp án đúng: B

Câu 2: Bạn học sinh A trong lần phát biểu về dòng mạch gỗ là dòng đi xuống, vận chuyển các chất hữu cơ quang hợp từ lá đến các bộ phận khác trong cây như rễ, hạt, củ, quả,... Vậy bạn A phát biểu đúng hay sai?

A. Đúng.

B. Sai

=> Đáp án đúng: B vì phát biểu trên là của dòng mạch rây.

Câu 3: Trong dòng mạch rây cấu tạo có mấy phần?

A. 2

B. 3

C. 4

=> Đáp án đúng: B (gồm ống rây và tế bào kèm)

Câu 4: Phát biểu về đặc điểm của dòng mạch rây là dòng vận chuyển xuôi theo chiều trọng lực và có lực cản. Đúng hay sai?

A. Đúng

B. Sai

=> Đáp án đúng: A

Xem thêm >>> Hướng dẫn bài tập SGK

Trên đây là những kiến thức mà Cunghocvui đã soạn bài Vận chuyển các chất trong cây sinh học 11 gửi đến các bạn, hãy để lại nhưng comment thắc mắc cũng như đóng góp của bạn nhé! Chúc các bạn học tập tốt <3