Soạn bài Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh- Soạn văn lớp 7

    1. Có người cho rằng bài Tĩnh dạ tứ, hai câu đầu là thuần tuý tả cảnh, hai câu cuối là thuần tuý tả tình. Em có tán thành ý kiến đó không? Vì sao?

     Có người cho rằng trong bài thơ này hai câu đầu tả cảnh, hai câu sau tả tình. Nghĩ như vậy là do theo quán tính xúc cảnh sinh tình: vọng nguyệt hoài hương (ngắm trăng nhớ quê) quen thuộc xưa nay. Thật ra, đọc kĩ hai câu đầu ta thấy không hoàn toàn đơn thuần chỉ có cảnh:

                                                   “Sàng tiền minh nguyệt quang

                                                   Nghi thị địa thượng sương.”

                                                   (Ánh trăng sáng đầu giường

                                                  Ngỡ là sương mặt đất.)

                                                   Đầu giường ánh trăng rọi

                                                    Ngỡ mặt đất phủ sương.

      Chữ sàng (giường) gợi cho người dọc nghĩ rằng nhà thơ đang nằm trên giường mà trằn trọc không ngủ được hoặc đã ngủ rồi tỉnh giấc không ngủ lại được. Trong tình huống ấy, chữ "nghi” (ngỡ là) sử dụng thật xác hợp tự nhiên. Chữ sương gợi màu trắng và cảm giác lạnh. Hai câu thơ trên không những chỉ ràn rụa ánh trăng mà chứa chan ý vị trữ tình của sự vật trong cảnh.

   Hai câu thơ sau:

                                                     Cử đầu vọng minh nguyệt

                                                     Đê đầu tư cố hương.

                                                     (Ngẩng đầu ngắm vầng trăng sáng

                                                     Cúi đầu nhớ quê hương.)

                                                     Ngẩng đầu nhìn trăng sáng

                                                    Cúi đầu nhớ cố hương.

    Chủ thể trữ tình đã hiện rõ nêu bật lên tâm trạng của nhà thơ là xúc động tình quê.

    Tuy nhiên với bài thơ này, nói tức cảnh sinh tình không đủ. Tình ở đây là nhân mà cũng là quả. Vì sao? Vì nhớ quê, trằn trọc thao thức không ngủ được nhìn trăng. Nhìn trăng lại càng nhớ quê nhiều hơn.

   2: Tuy không phải là bài thơ Đường luật song Tĩnh dạ tứ cũng sử dụng phép đôi.

   Không phải là một bài thơ Đường luật. Tĩnh dạ tử của Lí Bạch là một bài cổ tuyệt (tứ tuyệt cổ phong) nhưng cũng sử dụng phép đối".

                                                    “Cử đầu vọng minh nguyệt

                                                     Đê đầu tư cố hương.”

Ở đây “cử đầu” đối với “đê đầu” và “vọng minh nguyệt” đối với “tư cố hương”.   Đúng là số lượng chữ của các bộ phận tham gia đối bằng nhau, cấu trúc ngữ pháp của các bộ phận tham gia đối giống nhau và từ loại của các chữ tương ứng ở hai vế giống nhau, cần chú ý chỉ trong thơ cổ thể, “đầu” mới đối được với “đầu" (đối trùng thanh), còn trong thơ Đường luật thì không thể đối như thế được.

   Tác dụng cửa phép đối ở đây nhằm biểu hiện cụ thể và sinh động tình cảm quê hương.

   Trước khi “ngẩng đầu” tác giả đã “cúi đầu” vì có “cúi đầu” mới ngỡ ánh trăng là sương phủ mặt đất.  Từ chỗ chỉ thấy ánh trăng ấy, ông đã “ngẩng đầu” để nhìn thấy cả bản thân vầng trăng. Và khi thấy vầng trăng cũng như mình cô độc lạnh lẽo, lập tức tác giả lại “cúi đầu" để suy ngẫm về quê hương. Các cử động “cúi đầu, ngẩng đầu, cúi đầu” liên tục ấy thể hiện sinh động cụ thể hoạt động của tư duy và cảm xúc nói rõ hơn là của tình cảm quê hương.

Để giải bài tập ngữ văn 7, hãy đồng hành cùng Cunghocvui!

   3: Dựa vào bốn động từ nghi (ngỡ là), cử (ngẩng), đê (cúi) và tư (nhớ) để chỉ ra sự thống nhất, liền mạch của suy tư, cảm xúc trong bài thơ.
   Chứng minh tính chất chặt chẽ của bài thơ

   Hai dòng đầu diễn đạt một ý: Ngỡ ánh trăng rọi đầu giường là sương phủ trên mặt đất.  Động từ nghi (ngỡ) đã liên kết ý của hai dòng thơ.

   Ngoài nghi, còn các động từ cử, vọng, đê, tư đều có vai trò hết sức quan trọng trong việc gắn chặt các ý tưởng trong bài thơ này. Các chủ ngữ ở đây đều bị lược bỏ. Tuy vậy, có thể khẳng định chỉ có một chủ ngữ duy nhất: từ xưng hô của chủ thể trữ tình.

   Điều này đã tạo nên tính thống nhất liền mạch của cảm xúc trong bài thơ.