Soạn bài Các thành phần chính của câu- Soạn văn lớp 6

 I. PHÂN BIỆT THÀNH PHẦN CHÍNH VỚI THÀNH PHẦN PHỤ CỦA CÂU

    1.  Nhắc lại tên các thành phần câu em đã học ở bậc Tiểu học.

• Các thành phần chính trong câu là: chủ ngữ và vị ngữ.
• Ngoài thành phần chính, câu còn có thành phần phụ là trạng ngữ. (Trong câu còn có các bộ phận như bổ ngữ, định ngữ).

   2. Tìm các thành phần câu nói trên trong câu sau:

Chẳng bao lâu, tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng.

• Câu này có các bộ phận:

• Trạng ngữ: "chẳng hao lâu" chỉ thời gian.
• Chủ ngữ: "tôi".
• Vị ngữ: "trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng”.

   Thử lần lượt lược bỏ từng thành phần câu nói trên rồi rút ra nhận xét:

• Những thành phần nào bắt buộc phải có mặt trong câu để câu có cấu tạo hoàn chỉnh và diễn đạt được một ý trọn vẹn (nghĩa là có thể hiểu đầy đủ mà không cần gắn vdi hoàn cảnh nói năng)?
• Những thành phần nào không bắt buộc phải có mặt trong câu?
• Lược bỏ trạng ngữ: 'Tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng".

VỊ NGỮ

 1.  Đặc điểm của vị ngữ:

• Vị ngữ có thể kết hợp với các phó từ đứng trước như: đã, sẽ, đang...
• Vị ngữ trả lời cho các câu hỏi: Làm gì? Làm sao? Như thế nào? Là gì?

2.   Phân tích cấu tạo của vị ngữ trong các câu dẫn sau đây:

• Vị ngữ là từ hay cụm từ?
• Nếu vị ngữ là từ thì từ đó thuộc loại từ nào?
• Nếu vị ngữ là cụm từ thì đó là cụm từ loại nào?
• Mỗi câu có thể có mấy vị ngữ?

    Một buổi chiều, tôi ra đứng cửa hang như mọi khi, xem hoàng hôn xuống.

   • Vị ngữ của câu này là: ra đứng cửa hang như mọi khi, xem hoàng hôn

xuống

Như vậy là câu có 2 vị ngữ: vị ngữ thứ nhất là một cụm động từ. Vị ngữ thứ hai cũng là một cụm động từ.

   Chợ Năm Căn nằm sát bên bờ sông, ồn ào, đông vui, tấp nập.

• Câu này có 4 vị ngữ: nằm sát bên sông; ồn ào; đông vui; tấp nập. Vị ngữ đầu là một cụm động từ. Ba vị ngữ sau là ba tính từ.

   + Cây tre là người bạn thân của nông dân Việt Nam.

• Câu có một vị ngữ là: là người bạn thân của nông dân Việt Nam. Vị ngữ này là một cụm danh từ.

+ Tre, nứa, mai, vầu giúp người trăm công nghìn việc khác nhau.

• Câu này có 1 vị ngữ là: giúp người trăm cộng nghìn việc khác nhau. Vị ngữ này là một cụm đông từ.

 CHỦ NGỮ

1. Đọc lại các cáu vừa phân tích ở phần II. Cho biết mối quan hệ giữa sự vật nêu ở chủ ngữ với hành động, đặc điểm, trạng thái... nêu ở vị ngữ là quan hệ gì. .

• Trong câu a (ở phần II) chủ ngữ là tôi. Chủ ngữ này trả lời cho câu hỏi.  ? Chủ ngữ này là người đã thực hiện những hành động nêu ở vị ngữ.
• Trong câu b (ở phần II) chủ ngữ là chợ Năm Căn. Chủ ngữ này trả lời câu hỏi Cái gì? và là chủ của các trạng thái nêu trong vị ngữ.
• Trong câu c (ô phần II) chủ ngữ là Cây tre và Tre, nứa, mai, vầu. Chủ ngữ Tre, nửa, mai, vẩu là chủ của hành động nêu trong vị ngữ.

       2.   Chủ ngữ có thể trả lời các câu hỏi: Ai?, Con gì?, Cái gì?

      3 Cấu tạo của chủ ngữ trong các câu sau:

• Chẳng bao lâu, tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng.

• Chủ ngữ tôi ở đây là một đại từ.

• Một buổi chiều, tôi ra đứng cửa hang...

• Chủ ngữ tôi là một đại từ.

• Chợ năm Căn nằm sát bên sông...

• Chủ ngữ Chợ Năm Căn là một cụm danh từ.

• Cây tre là người bạn thân của nông dân Việt Nam.

• Chủ ngữ Cây tre là danh từ.

• Tre, nứa, mai, vầu giúp người trăm công nghìn việc...

• Chủ ngữ tre, nứa, mai, vầu là một nhóm danh từ.

Tóm tắt:

• Chủ ngữ là thành phần chính của câu nêu lên tên sự vật, hiện tượng có hành động, đặc điểm, trạng thái... được miêu tả ở vị ngữ. Chủ ngữ thường trả lời cho các câu hỏi Ai?, Con gì? hoặc Cái gì?
• Chủ ngữ thường là danh từ, đại từ hoặc cụm danh từ. Trong những trường hợp nhất định, động từ, tính từ hoặc cụm động từ, cụm tính từ cũng có thể làm chủ ngữ.
• Câu có thể có một hoặc nhiều chủ ngữ.