Bài 9: Cấu tạo của Trái Đất. Động đất và núi lửa

I. Cấu tạo của Trái Đất

Dựa vào hình 9.1, bảng 9.1 và thông tin trong bài, em hãy cho biết: 

- Trái Đất gồm những lớp nào? 

- Đặc điểm cấu tạo bên trong của Trái Đất?

Gợi ý trả lời:

- Trái Đất gồm 3 lớp: Nhân, Man-ti và vỏ Trái Đất.

- Đặc điểm cấu tạo bên trong của Trái Đất:

+ Lớp vỏ Trái Đất: dày 5 - 70 km ở trạng thái rắn chắc, càng xuống sâu nhiệt độ càng tăng, tối đa không quá 1000oC.

+ Lớp Manti: dày gần 3 000 km, trạng thái vật chất từ quánh dẻo đến rắn, nhiệt độ khoảng từ 1 500oC đến 3700oC.

+ Lớp nhân: dày trên 3 000 km, trạng thái vật chất tồn tại từ lỏng đến rắn, nhiệt độ cao nhất khoảng 5000 oC.

II. Các mảng kiến tạo

Dựa vào hình 9.3, em hãy: 

- Cho biết lớp vỏ Trái Đất có các mảng kiến tạo lớp nào? 

- Xác định nơi tiếp giáp giữa các mảng kiến tạo đang xô vào nhau và giữa các mảng đang tách xa nhau.

Gợi ý trả lời:

- Lớp Vỏ Trái Đất bao gồm các mảng kiến tạo lớn: mảng Phi, mảng Ấn Độ - Ô-xtrây-li-a, mảng Âu – Á, mảng Bắc Mỹ, mảng Thái Bình Dương, mảng Nam Mỹ và mảng Nam Cực.

- Hai mảng kiến tạo đang xô vào nhau:

+ Mảng Bắc Mỹ và mảng Thái Bình Dương;

+ Mảng Âu - Á và mảng Phi;

+ Mảng Âu Á - mảng Ấn Độ - Ô-xtrây-li-a;

+ Mảng Nam Mỹ và mảng Nam Cực;

+ Mảng Âu - Á và mảng Thái Bình Dương.

- Hai mảng kiến tạo đang tách xa nhau:

+ Mảng Bắc Mỹ và mảng Âu - Á;

+ Mảng Nam Mỹ và mảng Phi;

+ Mảng Nam Cực và mảng Phi;

+ Mảng Ấn Độ -  Ô-xtrây-li-a và mảng Nam Cực.

III. Động đất

Dựa vào hình 9.4 và thông tin trong bài, em hãy: 

- Mô tả lại diễn biến, nguyên nhân và hậu quả của trận động đất. 

- Xác định các vành đai động đất.

Gợi ý trả lời:

- Nguyên nhân: Sự dịch chuyển của mảng Ấn Độ và Ô-xtrây-li-a (Australia) về phía bắc dẫn đến va đập ở các chỗ nứt gãy và làm chấn động vùng núi Hi-ma-lay-a (Himalaya).

- Diễn biến: Nhân chứng sống mô tả, khi đang làm việc trong phòng, bỗng nhiên bàn làm việc rung lắc mạnh. Sau đó, điện tắt, các thiết bị như lò vi sóng, tivi,..rơi xuống đất vỡ tan. Thành phố đổ nát không hi vọng gì sẽ có điện lại và nước trở nên rất quý giá.

- Kết quả: Trận động đất với cường độ khoảng 7,8 độ richter gây ra thương vong cho hàng nghìn người.

- Các vành đai động đất:

• Vành đai động đất ở phía tây châu Mĩ.

• Vành đai động đất giữa Đại Tây Dương.

• Vành đai động đất Địa Trung Hải qua Nam Á đến In-đô-nê-xi-a.

• Vành đai động đất ở phía tây của Thái Bình Dương, từ eo biển Bê-rinh qua Nhật Bản đến Phi-lip-pin.

IV. Núi lửa

1. Dựa vào hình 9.4 và thông tin trong bài, em hãy 

- Xác định các vành đai núi lửa trên thế giới. 

- Cho biết vì sao núi lửa có thể phun trào? Việc núi lửa phun trào dẫn đến hậu quả gì?

Gợi ý trả lời:

- Các vành đai núi lửa trên thế giới là:

+ Vành đai núi lửa ở phía tây châu Mĩ.

+ Vành đai núi lửa phía đông Đại Tây Dương.

+ Vành đai núi lửa Địa Trung Hải qua Nam Á đến In-đô-nê-xi-a.

+ Vành đai núi lửa ở phía tây của Thái Bình Dương, từ eo biển Bê-rinh qua Nhật Bản đến Phi- lip- pin.

- Núi lửa phun trào là hiện tượng các mảng kiến tạo va chạm hoặc tách rời nhau, vỏ Trái Đất bị rạn nứt khiến macma phun trào lên trên bề mặt Trái Đất. 

- Núi lửa phun trào gây hậu quả: ảnh hưởng đến môi trường sống của con người, tiêu diệt sinh vật, ô nhiễm môi trường,.. Tuy nhiên sau khi dung nham phân hủy sẽ tạo thành lớp đất đỏ màu mỡ, thuận lợi cho sự phát triển cây trồng.

2. - Thông tin về động đất và núi lửa có ở những nguồn nào?

- Những từ khóa nào thường được sử dụng để tìm thông tin về núi lửa và động đất?

Gợi ý trả lời:

- Thông tin về động đất và núi lửa có ở những nguồn: tivi, internet, đài, báo, sách vở..

- Những từ khóa thường được sử dụng để tìm thông tin về núi lửa và động đất: thảm họa thiên nhiên, núi lửa phun trào, động đất…

Luyện tập

1. Em hãy cho biết các vành đai núi lửa và động đất có trùng nhau không? Tại sao?

Gợi ý trả lời:

Các vành đai núi lửa và động đất có trùng nhau. Bởi vì động đất xảy ra khi có sự dịch chuyển mạnh của các mảng kiến tạo (xô vào hoặc tách rời nhau), vỏ Trái Đất bị rạn nứt khiến macma ở dưới sâu phun trào ra ngoài tạo thành các miệng núi lửa.

2. Em hãy nêu tên của hai mảng kiến tạo xô vào nhau và tên của hai mảng kiến tạo tách xa nhau.

Gợi ý trả lời:

- Hai mảng kiến tạo xô vào nhau: mảng Nam Cực và mảng Nam Mỹ.

- Hai mảng kiến tạo tách xa nhau: Mảng Bắc Mỹ và mảng Âu – Á.

Vận dụng

Em hãy lựa chọn 1 trong hai nhiệm vụ sau: 

- Giả sử khi đang trong lớp học, nếu có động đất xảy ra, em sẽ làm gì? 

- Em hãy tìm các thông tin về động đất và núi lửa trên thế giới hiện nay.

Gợi ý trả lời:

Em lựa chọn nhiệm vụ 1:

Giả sử khi đang ở trong lớp học, nếu có động đất xảy ra, em sẽ tìm góc phòng để ngồi xuống chui xuống gầm bàn, tránh cửa kính, che mặt và đầu bằng cặp sách.