Phân tích 4 câu thơ đầu bài thơ Tự Tìn...

- Hướng dẫn giải

Phương pháp giải:

+Vận dụng kiến thức đã học về tác giả, tác phẩm “Tự tình” để tạo lập văn bản nghị luận văn học.

+Sử dụng các phương pháp giải thích, phân tích, tổng hợp, so sánh,…

Giải chi tiết:

*  Hai câu đề

    Mở đầu bài thơ là điểm thời gian canh khuya, khi con người đối diện thật nhất với mình cũng là lúc Hồ Xuân Hương nhận ra tình cảnh đáng thương của mình. Sự cô đơn trơ trọi được đặt trong thời gian.

- “Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn”: cái nhịp gấp gáp liên hồi của trống vừa là sự cảm nhận vừa là sự thể hiện bước đi liên hồi của thời gian và sự rối bời của tâm trạng. Khi trăm mối tơ lòng không thể gỡ mà thời gian gấp gáp cứ trôi đi thì còn lại là sự bẽ bàng.

- Đối diện với thời gian ấy là “cái hồng nhan”. Chữ  “trơ” được đặt ở đầu câu nhấn mạnh nỗi đau của sự cô đơn, của sự bất hạnh trong tình duyên. Thêm vào đó hai chữ“hồng nhan” là để nói về dung nhan thiếu nữ mà lại đi với từ “cái” thì thật là rẻ rúng, mỉa mai. “Cái hồng nhan” “trơ” với nước non không chỉ là dãi dầu mà còn là cay đắng, vì vậy nỗi xót xa càng thấm thía, càng ngẫm lại càng đau. Nhịp điệu câu thơ 1/3/3 cũng là để nhấn mạnh điều đó.

- Tuy nhiên bên cạnh nỗi đau là bản lĩnh Xuân Hương, bản lĩnh ấy thể hiện ngay trong chữ “trơ”. Trong văn cảnh câu thơ, chữ “trơ”không chỉ là bẽ bàng mà còn là thách thức. Chữ“trơ” kết hợp với “nước non” để thể hiện sự bền gan thách đố.

=>   Hai câu đầu là tiếng than cho phận má đào trong xã hội xưa đồng thời góp thêm tiếng nói cho trào lưu nhân đạo trong văn học Việt Nam cuối thế kỉ XVIII đầu thế kỉ XIX.

*  Hai câu thực

+ Trong khoảnh khắc của cảnh khuya ấy là một con người cùng đối diện với rượu và trăng, mượn trăng làm bạn, mượn rượu vơi sầu. Nhưng rượu không thể say, trăng sắp tàn mà vẫn khuyết chưa tròn. Đó là một nỗi niềm chất chứa thấm lan vào cảnh vật. Ngậm ngùi thân phận con người, tuổi xuân qua mau mà duyên vẫn còn chưa trọn vẹn.

+ Cụm từ “say lại tỉnh” → vòng luẩn quẩn, tình duyên đã trở thành trò đùa của con tạo, càng say càng tỉnh, càng cảm nhận nỗi đau thân phận. Câu thơ là ngoại cảnh cũng là tâm cảnh, tạo nên sự đồng nhất giữa tăng và người. Trăng sắp tàn ( bóng xế) mà vẫn “khuyết chưa tròn”, tuổi xuân đã trôi qua mà nhân duyên không trọn vẹn. Hương rượu để lại vị đắng chát, hương tình thoảng qua để chỉ còn phận hẩm duyên ôi.

=> Hai câu thực đã khắc sâu bi kịch đau khổ của người phụ nữ trong xã hội cũ.