(4.0 điểm): Tư t...

- Hướng dẫn giải

Phương pháp giải:

Giải chi tiết:

1/ Giới thiệu chung:

- Nguyễn Khoa Điềm thuộc thế hệ nhà thơ trẻ trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ. Thơ ông giàu chất suy tư, cảm xúc dồn nén thể hiện tâm tư người trí thức.

- Trường ca Mặt đường khát vọng được sáng tác năm 1971 tại chiến khu Trị- Thiên, in lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi trẻ đô thị miềnNam vùng tạm chiếm về non sông đất nước và ý thức đấu tranh giải phóng dân tộc.

- Đoạn trích Đất Nước (thuộc phần đầu của chương V) thể hiện một cách cảm nhận riêng về Đất Nước: Đất Nước của Nhân dân. Tư tưởng đó được thể hiện rõ qua đoạn thơ:

"Những người vợ nhớ chồng còn góp cho Đất Nước những núi Vọng Phu

...

Những cuộc đời đã hóa núi sông ta..."

2/ Nội dung chính:

2.1. Giải thích:

- Tư tưởng Đất Nước của Nhân dân là tư tưởng nhằm xác định chủ quyển lãnh thổ: Nhân dân là người làm chủ Đất Nước -> Tư tưởng tiến bộ, thể hiện tinh thần dân chủ của xã hội mới.

- Đất Nước của Nhân dân là tư tưởng nhằm đề cao vai trò của Nhân dân đối với lịch sử, ghi nhận những đóng góp hi sinh to lớn của Nhân dân trong sự nghiệp bảo vệ và xây dựng Đất Nước.

2.2. Tư tưởng Đất Nước của Nhân dân được thể hiện trong đoạn thơ:

a/ Về nội dung:

* Đây là tư tưởng chủ đạo của toàn bộ trường ca, được cô đúc trong Chương V, đặc biệt là đoạn thơ này.

- Trước đoạn thơ, tư tưởng đó đã được thể hiện ở cách cảm nhận mới mẻ và độc đáo: Đất Nước được cảm nhận từ những sự vật nhỏ bé, bình dị, gần gũi (búi tóc của mẹ, miếng trầu của bà, cái kèo, cái cột...); ở cách diễn tả những cảm nhận đó bằng thứ ngôn ngữ đậm chất dân gian.

- Đến đoạn thơ này, tư tưởng đó tiếp tục được cảm nhận  một cách tập trung và sâu sắc hơn trên bình diện không gian địa lí -> Đoạn thơ đi tìm lời giải đáp cho câu hỏi: Đất nước do ai tạo dựng?

* Học sinh có thể phân tích theo nhiều cách khác nhau nhưng cần chỉ ra được các ý cơ bản sau:

- Tám câu đầu: Nhân dân đã góp phần tạo dựng vóc dáng, gương mặt, hình hài Đất Nước:

+ Những người vợ nhớ chồng -> Núi Vọng Phu

+ Cặp vợ chồng yêu nhau -> Hòn Trống Mái

+ Gót ngựa Thánh Gióng  -> Ao đầm

+ 99 con voi -> Đất Tổ Hùng Vương

+ Những con rồng  -> Dòng sông

+ Người học trò nghèo -> Núi Bút, non Nghiên

+ Con cóc, con gà  -> Thắng cảnh Hạ Long

+ Những người dân...->  Ông Đốc, Ông Trang, Bà Đen, Bà Điểm

=> Nhân dân đã góp - tạo lập - tạo dựng Đất Nước.

- Hai câu tiếp: Đoạn thơ đi đến một khái quát:

Và ở đâu trên khắp ruộng đồng gò bãi

Chẳng mang một dáng hình, một ao ước, một lối sống ông cha

=> Tất cả vóc dáng, hình hài, gương mặt của Đất Nước là dáng hình, ao ước, lối sống của ông cha.

- Hai câu kết bay bổng trong cảm xúc tự hào. "Những cuộc đời": không phải ai khác chính là Nhân dân => Đây là một cái nhìn mới mẻ, mang tính phát hiện.

* Tóm lại: Tư tưởng Đất Nước của Nhân dân đã chi phối cảm xúc, tư tưởng của đoạn thơ nói riêng và cả trích đoạn nói chung.

b/ Về nghệ thuật: Tư tưởng đó đã chi phối cả yếu tố hình thức: ngôn ngữ của đoạn thơ:

- Tác giả khai thác triệt để chất liệu dân gian để sáng tạo ra cách nói - ngôn ngữ của riêng mình: gợi lại gương mặt, hình hài Đất Nước, tác giả không nói bằng bờ cõi, lãnh thổ mà nói bằng núi Vọng Phu, hòn Trống Mái, gót ngựa của Thánh Gióng.... -> Vừa gợi không gian dân dã vừa góp phần tô đậm tư tưởng Đất Nước của Nhân dân .

3/ Đánh giá:

Đây không phải là một tư tưởng mới, nhưng trong thời điểm đó nó có một ý nghĩa to lớn:

- Làm cho mỗi con người Việt Nam đặc biệt là tuổi trẻ Việt Nam ý thức rõ hơn về vai trò, trách nhiệm của mình đối với Đất Nước.

- Qua đó Nguyễn Khoa Điềm bày tỏ niềm tin của mình vào thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mĩ và thắng lợi của Đất Nước - Đất Nước của Nhân dân sẽ cùng Nhân dân trường tồn đến muôn đời.