(4 điểm)Phân tích đoạn thơ và chỉ...

- Hướng dẫn giải

Phương pháp giải:

Giải chi tiết:

1/ Giới thiệu chung:

- Tố Hữu là nhà thơ lớn của dân tộc, thơ ông luôn theo sát những chặng đường lịch sử cách mạng dân tộc. Dù viết về đề tài gì thì đều mang đậm tính dân tộc cả trong nội dung lẫn hình thức. Bài thơ “Việt Bắc” là một thành công đặc biệt trong đời thơ Tố Hữu. Bài thơ viết về cuộc chia tay lớn - cuộc chia tay lịch sử giữa người về xuôi với Việt Bắc vào tháng 10 năm 1954.      

- Đoạn thơ trên nằm ở phần mở đầu của tác phẩm, là lời đối đáp của kẻ ở, người đi, bộc lộ tình cảm lưu luyến, bâng khuâng trong giờ phút chia tay. Đoạn thơ mang đậm tính dân tộc.

2/ Phân tích đoạn thơ:

a/ Khổ 1: Lời người ở lại:

- Người ở lại - người tiễn đưa cất tiếng nói trước, bộc lộ tình cảm lưu luyến, không muốn xa rời.

-  Điệp từ "nhớ" luyến láy trong cấu trúc câu hỏi tu từ đồng dạng, tràn đầy thương nhớ.

- Cách xưng hô "mình - ta" mộc mạc, thân gần gợi liên tưởng ca dao: "Mình về ta chẳng cho về - Ta nắm vạt áo, ta đề bài thơ".

- Người Việt Bắc hỏi, gợi ra những kỉ niệm:

+ "15 năm" là chi tiết thực chỉ độ dài thời gian từ năm 1940 thời kháng Nhật và tiếp theo là phong trào Việt Minh, "thiết tha mặn nồng" bởi đã cùng nhau chia ngọt sẻ bùi suốt "15 năm năm ấy".

+ "Nhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn?": Tái hiện không gian Việt Bắc - nơi đã nuôi giấu cán bộ miền xuôi thuở kháng chiến gian khó. Câu hỏi chất chứa tình cảm lưu luyến, bao hàm lời dặn dò kín đáo: đừng quên cội nguồn Việt Bắc - cội nguồn cách mạng.

b/ Khổ 2: - Lời người về xuôi:

- "Tiếng ai" - chỉ tiếng hát của người ở lại.

- Từ láy “tha thiết” là sự luyến láy lại lời ướm hỏi của người Việt Bắc diễn tả sự đồng điệu nhớ nhung, lưu luyến. Các từ láy liên tiếp "Bâng khuâng, bồn chồn" giàu giá trị gợi cảm, diễn tả trạng thái tâm lí tình cảm hụt hẫng, bịn rịn, luyến tiếc, vương vấn, nhớ thương... đan xen cùng một lúc.

- Hình ảnh "Áo chàm đưa buổi phân li" là một ẩn dụ nghệ thuật đặc sắc. Hai chữ “phân li” đã cổ điển hóa cuộc chia tay này, làm cho thời khắc tháng 10/ 1954 (các cơ quan Trung ương của Đảng và Chính phủ rời chiến khu Việt Bắc về lại Thủ đô) vốn đầy màu sắc chính trị trở thành chuyện muôn đời của thi ca.

- Câu thơ "Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay..." đầy tính chất biểu cảm. Nhịp ngắt phá cách 3/3/2 (thông thường thơ lục bát sử dụng nhịp chẵn để tạo nên sự nhịp nhàng, hài hòa) không chỉ tăng tính nhạc mà còn góp phần thể hiện sự ngập ngừng, nghẹn ngào trong giây phút chia tay.

- Ba dấu chấm lửng đặt cuối câu là một dấu lặng trên khuôn nhạc để tình cảm ngân dài, sâu lắng...

3/ Bản sắc dân tộc trong đoạn thơ trên:

Tính dân tộc thấm đẫm trong đoạn thơ trên nói riêng và trong thơ Tố Hữu nói chung. Nó trở thành đặc trưng phong cách nghệ thuật thơ Tố Hữu.

Tính dân tộc thể hiện cả ở 2 phương diện nội dung và hình thức của đoạn trích:

* Nội dung:

- Cảnh sắc thiên nhiên, không gian quen thuộc: sông, núi, nguồn...

- Thể hiện được vẻ đẹp của tính cách dân tộc: giàu yêu thương, lối sống nghĩa tình, thủy chung, son sắt.

* Nghệ thuật:

- Đề tài: chia ly -> quen thuộc.

- Thể thơ lục bát truyền thống, lối đối đáp, xưng hô mình - ta quen thuộc, mang đậm màu sắc ca dao.

- Cách nói giàu hình ảnh, giọng điệu ngọt ngào, giàu nhạc tính, mang chất liệu dân gian.

4/ Đánh giá:

- Qua đoạn thơ, ta thấu hiểu và trân trọng nghĩa tình cách mạng của những con người Việt Bắc và những người cán bộ Cách mạng miền xuôi. Đó chính là nguồn sức mạnh đặc biệt giúp Cách mạng của ta giành thắng lợi dù phải trải qua muôn vàn gian khó.

- Thơ Tố Hữu đậm đà tính dân tộc.