(4,0 điểm)           

- Hướng dẫn giải

Phương pháp giải:

Giải chi tiết:

1/ Giới thiệu chung:

-  Quang Dũng là một người nghệ sĩ đa tài song ông được biết đến nhiều nhất với tư cách là một nhà thơ. Ông cũng là một trong những tác giả tiêu biểu cho nền thơ ca kháng chiến Việt Nam. 

- “Tây Tiến” (1948) là một trong những bài thơ xuất sắc, làm nên tên tuổi của Quang Dũng, cũng được coi là "đứa con đầu lòng tráng kiện và hào hoa của nền thơ ca kháng chiến".

- Khổ một của bài thơ là một bức tranh thiên nhiên về Tây Bắc, vừa dữ dội, khắc nghiệt vừa thơ mộng, trữ tình; đồng thời cũng khắc họa thành công hình ảnh đoàn binh Tây Tiến bằng bút pháp tài hoa, đậm chất hiện thực song cũng rất lãng mạn.

2/ Những nhận định có thể có về nội dung, nghệ thuật của đoạn thơ và chứng minh:

2.1. Về nội dung:

a/ Bao trùm đoạn thơ là nỗi nhớ về Tây Tiến:

                     “Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi

                      Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi”

Câu thơ như tiếng gọi tha thiết, khắc khoải của tác giả - gọi về một miền kí ức xa xôi nhưng đong đầy thương nhớ. Hai tiếng “nhớ” vang lên trong cùng một câu thơ khiến cảm xúc như dâng tràn. Nỗi nhớ ấy chứ "chơi vơi", lan tỏa trong không gian, xóa nhòa khoảng cách địa lí, giúp nhà thơ ngược dòng thời gian để trở về sống với một miền kí ức. 

b/ Đoạn một là bức tranh thiên nhiên Tây Bắc, vừa dữ dội, khắc nghiệt vừa thơ mộng, trữ tình:

- Mảnh đất Tây Bắc hiện ra với những địa danh cụ thể - những cái tên mà vừa nghe đã thấy xa xôi và gập ghềnh, ẩn chứa nhiều thử thách nguy hiểm “Sông Mã”, “Sài Khao”, “Mường Lát”, “Pha Luông”, “Mường Hịch”, “Mai Châu”... 

- Cảnh thiên nhiên hùng vĩ, hoang sơ, dữ dội được tái hiện sinh động, chân thực trong các câu thơ:

                       “Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi

                     ... Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống

                      …Chiều chiều oai linh thác gầm thét

                         Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người”

 Các hình ảnh "sương lấp" "đêm hơi" “dốc lên” dốc xuống”, “cọp trêu người” “khúc khuỷu” “thăm thẳm” “ngàn thước lên” “ngàn thước xuống” gợi một vùng rừng núi hoang vu, lạnh lẽo, hiểm trở, khắc nghiệt bởi núi cao vực sâu. Đó còn là một đại ngàn bí ẩn oai linh với biết bao mối hiểm nguy luôn rình rập, bủa vây con người “thác gầm thét” “cọp trêu người”.

- Song Tây Bắc cũng mang trong mình vẻ đẹp thơ mộng, đậm chất trữ tình:

                           “Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”

Nếu những câu trên chủ yếu là thanh trắc gợi sự gập ghềnh, trắc trở thì câu dưới hoàn toàn là thanh bằng. Câu thơ như một nét vẽ tài hoa, mềm mại, đủ sức kéo lại cân bằng cho cả đoạn thơ, mở ra một Tây Bắc khác, tươi mát, êm dịu vô cùng, dịu dàng e ấp trong làn mưa xa!

c/ Đoạn thơ cũng khắc họa thành công hình ảnh đoàn binh Tây Tiến vừa dũng cảm, kiên cường vừa trẻ trung, hồn nhiên, lạc quan, yêu đời:

- Bức tranh thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ, dữ dội, khắc nghiệt chính là cái phông nền làm nổi bật lên tinh thần dũng cảm, sự kiên cường của những người lính Tây Tiến. Họ đã sống, chiến đấu trong hoàn cảnh vô cùng gian khổ nhưng vẫn ngạo nghễ vô cùng.

- Hình ảnh“Súng ngửi trời” là một sáng tạo độc đáo, táo bạo, đậm chất lãng mạn của nhà thơ. Nó vừa gợi độ cao của núi, vừa cho thấy vị trí của người lính – trên đỉnh, vừa toát lên tư thế hiên ngang, sẵn sàng chiến đấu và chiến thắng. Hình ảnh thơ cũng pha chút tếu táo, thể hiện tâm hồn trẻ trung, hồn nhiên, lạc quan, yêu đời của những chàng lính trẻ.

- Quang Dũng cũng miêu tả rất chân thực hình ảnh“đoàn quân mỏi” sau những tháng ngày ròng rã hành quân, cả những người đã nằm lại mảnh đất xa lạ để rồi không bao giờ tỉnh dậy “Anh bạn dãi dầu không bước nữa/ Gục trên súng mũ bỏ quên đời”…  Ngay cả trong gian khó, họ vẫn rất ngang tàng “bỏ quên đời”.

- Không chỉ vậy, trong tâm hồn người lính Tây Tiến còn mang đậm chất nghệ sĩ. Thật vậy, họ phải tinh tế lắm mới cảm nhận được hết cái bình yên, êm dịu của một chiều “mưa xa khơi” – cơn mưa gợi nỗi nhớ nhà sâu thẳm; phải mang nặng tình đời lắm mới nhận thấy sợi khói cơm thơm quyện chặt tình người và thấp thoáng bóng dáng những sơn thôn thiếu nữ đảm đang, khéo léo “Mai Châu mùa em thơm nếp xôi”… Tất cả những điều đó, chúng ta chỉ có thể gặp ở những chàng trai hào hoa của mảnh đất Hà thành!

2.2. Về nghệ thuật:

- Đoạn thơ thể hiện rõ cảm hứng lãng mạn của toàn bài: thích những cảnh tượng độc đáo, phi thường "súng ngửi trời" "oai linh thác gầm thét"; thích dùng thủ pháp đối lập "ngàn thước lên cao ngàn thước xuống"; thích bày tỏ mạch cảm xúc nồng nàn; thích khắc họa nét tráng sĩ gân guốc của những người lính.

- Đoạn thơ chứa đựng rất nhiều địa danh, đọc lên thấy gợi không khí xa xôi, bí mật, đầy kích thích. Việc sử dụng địa danh cũng cho thấy hứng thú khám phá miền đất mới của nhân vật trữ tình: Sông Mã, Sài Khao, Mường Lát, Mường Hịch, Pha Luông,...

- Đoạn thơ có sự thống nhất giữa tạo hình và biểu hiện, vừa cho thấy cảnh, người, vừa cho thấy được tình cảm chan chứa của nhân vật trữ tình đối với cảnh và người đó.

3/ Tổng hợp, đánh giá:

- Đoạn thơ, cũng như cả bài thơ thực sự xuất sắc, như một khối kim cương đa diện, nhìn mặt nào cũng thấy lấp lánh chất thơ và gợi rất nhiều liên tưởng cũng như cách lý giải khác nhau.