Đọc đoạn trích sau và trả lời các câu hỏi nêu ở dư...

- Hướng dẫn giải

Phương pháp giải:

Phân tích, tổng hợp

Giải chi tiết:

a) Hai hoạt động giao tiếp khác nhau ở những điểm như sau:

- Về dạng ngôn ngữ: Giao tiếp giữa Thúy Kiều và Hoạn Thư (gọi tắt là HĐGT1) dùng ngôn ngữ nói, còn giao tiếp giữa tác giả Nguyễn Du và độc giả (gọi tắt là HĐGT2) dùng ngôn ngữ viết (trước đây là chữ Nôm, hiện nay là chữ Quốc ngữ).

- Về ngữ cảnh: Ở HĐGT1, hai nhân vật giao tiếp (Thúy Kiều và Hoạn Thư) tiến hành hoạt động giao tiếp trong cùng thời gian và địa điểm, cùng bối cảnh xã hội. Trong HĐGT2, hai nhân vật giao tiếp (Nguyễn Du và độc giả) tiến hành hoạt động giao tiếp với nhau trong khoảng thời gian và không gian cách biệt, bối cảnh xã hội cũng khác nhau.

b) Hoạt động giao tiếp giữa Thúy Kiều và Hoạn Thư trong đoạn trích xoay quanh mối quan hệ và cách cư xử giữa hai người trong thời gian trước đây (Thúc Sinh, chồng Hoạn Thư, ngấm ngầm lấy Thúy Kiều làm vỡ lẽ, Hoạn Thư biết tin đã bắt Thúy Kiều về làm con ở, hầu tiệc rượu vợ chồng Hoạn Thư; sau đó Hoạn Thư cho nàng ra ở Quan Âm các viết kinh, niệm Phật; cuối cùng vì kinh hãi gia đình Hoạn Thư nên Thúy Kiều đã bỏ trốn). Trong buổi báo ân báo oán này, Thúy Kiều định xét tội và báo thù Hoạn Thư, còn Hoạn Thư thì muốn tự bào chữa.

Cả đoạn trích chỉ có ba lượt lời: lượt lời Thúy Kiều mở đầu – lượt lời Hoạn Thư hồi đáp – lượt lời Thúy Kiều kết thúc. Hai nhân vật đã luân phiên vai nói từ Thúy Kiều đến Hoạn Thư và kết thúc lại là Thúy Kiều.

c) Bằng ngôn ngữ, Hoạn Thư đã lập luận để tự bào chữa. Mụ đã nêu những luận cứ sau:

- Chuyện ghen tuông trước đây mà mụ đã gây ra cho Thúy Kiều là chuyện thường tình của đàn bà.

- Trước đây mụ cũng có những cư xử tốt với Thúy Kiều:

+Bố trí cho nàng ra ở “gác viết kinh”.

+Khi nàng bỏ trốn, mụ không đuổi theo để bắt về.

+Kính trọng tài riêng (viết chữ đẹp, làm thơ hay,…) của nàng.

- Ân hận vì đã trót gây ra việc chông gai cho Thúy Kiều những vẫn trông mong ở tấm lòng thương người của nàng (nghĩa là nàng vừa đề cao vừa khơi gợi tấm lòng thương người, đồng thời có cả sắc thái khích động tấm lòng trắc ẩn của nàng Kiều).

Những luận cứ này được Hoạn Thư nói ra một cách tường minh, còn kết luận có phần hàm ẩn: Mụ muốn nói rằng mình cũng chẳng có tội lỗi lớn, lại còn có sự đối xử và tình cảm tốt với Thúy Kiều. Do đó, với người có lòng thương người như Thúy Kiều thì hoàn toàn có thể tha thứ cho mụ được.

Toàn bộ lời nói của Hoạn Thư là một lập luận ngôn ngữ chặt chẽ, theo một chiến lược giao tiếp khôn ngoan. Vì thế, Thúy Kiều, kẻ tình địch và từng là nạn nhân đau khổ của Hoạn Thư, cũng phải thừa nhận là Hoạn Thư “Khôn ngoan đến mực, nói năng phải lời”.

d)Trong hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ ở đoạn trích, Thúy Kiều đã thay đổi thái độ và cách cư xử với Hoạn Thư. Ban đầu, Thúy Kiều nói những lời mát mẻ nhưng cay độc, thể hiện một tâm trạng đau xót, chua chát về quá khứ đau khổ mà Hoạn Thư đã gây ra cho nàng:

“Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây!

Đàn bà dễ có mấy tay

Đời xưa mấy mặt, đời này mấy gan

Dễ dàng là thói hồng nhan

Càng cay nghiệt lắm, càng oan trái nhiều.”

Nhưng rồi tài ăn nói của Hoạn Thư đã làm thay đổi tình cảm, thái độ, ý định của Thúy Kiều. Thúy Kiều phân vân giữa hai giải pháp: tha tội hay kết tội (báo thù). Do lời nói vừa đề cao vừa khích động của Hoạn Thư (Còn nhờ lượng bể, thương bài nào chăng?), và do bản tính nhân hậu, nàng đã tha cho Hoạn Thư.