Ra-xum Ga-đa-tốp, người được mệnh danh lầ “nhà thơ...

- Hướng dẫn giải

Phương pháp giải:

phân tích, tổng hợp

Giải chi tiết:

1. Về kĩ năng:

 - Học sinh nắm vững kĩ năng và tạo lập được một bài văn nghị luận văn học; biết xác định đúng vấn đề nghị luận.

- Kết hợp nhuần nhuần nhuyễn các thao tác lập luận: giải thích, phân tích, chứng minh, bình luận; biết chọn lọc và phân tích sâu sắc từ ngữ, hình ảnh, các biện pháp nghệ thuật…

- Bố cục mạch lạc, ngôn ngữ trong sáng, chuẩn mực, không mắc lỗi chính tả và lỗi diễn đạt thông thường.

- Đề cao những bài viết giàu chất văn, cảm xúc, có lý lẽ riêng và cá tính sáng tạo.

2.  Về kiến thức:

- Học sinh có thể trình bày theo nhiều cách khác nhau nhưng cần đảm bảo được những nội dung cơ bản sau:

1. Giới thiệu chung

2. Giải thích

- Ra-xum Ga-đa-tôp đặt ra yêu cầu với nội dung và nghệ thuật của một tác phẩm văn học chân chính:

+ Nội dung: “cần hát đúng giai điệu về thời đại mình”- văn học phản ánh chân thực thời đại: hình ảnh cuộc sống, con người, những nét đặc trưng tiêu biểu của xã hội, sự vận động của lịch sử, hơi thở của cuộc sống, tâm hồn của con người…

+ Nghệ thuật: miêu tả thời đại một cách trung thực bằng những “hình ảnh hấp dẫn, không chút giả tạo” - hình ảnh sinh động cuốn hút nhưng chân xác, phù hợp với thực tế.

-> Ý kiến của Ra-xum Ga-đa-tôp đề cập đến chức năng của văn học, mối quan hệ mật thiết giữa cuộc sống, tác giả, tác phẩm.

3. Phân tích

- Ý kiến đúng đắn, là chân lý tươi xanh trong sáng tác và tiếp nhận văn học. Vì:

+ Văn học là tấm gương phản ánh cuộc sống hiện thực thông qua lăng kính chủ quan và sự sáng tạo của người cầm bút. Hiện thực cuộc sống là đối tượng khám phá của người viết, làm nên nội dung chủ đạo của một tác phẩm văn học.

+ Hiện thực mỗi thời kì khác nhau nên văn học mang nội dung cụ thể của thời đại: thời đại nào, văn học ấy. Mỗi tác phẩm chứa đựng một thông điệp gắn với thời đại lịch sử.

+ Một tác phẩm văn học vừa có giá trị hiện thực, vừa mang giá trị nghệ thuật. Bằng tài nghệ của mỗi nhà văn, thời đại được tái hiện qua các hình ảnh nghệ thuật sống động, mang dấu ấn sáng tạo tài hoa, nhưng vẫn phải mang tính chân thực, tự nhiên như cuộc đời.

4. Chứng minh

4.1.  Bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” (Huy Cận).

- Bài thơ ra đời vào năm 1958, khi đất nước kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, miền Bắc được giải phóng và bắt tay xây dựng CNXH. Khắp nơi dấy lên phong trào sản xuất xây dựng đất nước. Chuyến đi thâm nhập thực tế ở vùng mỏ Quảng Ninh giúp Huy Cận thấy rõ diện mạo mới của đất nước và không khí lao động của nhân dân ta. Bài thơ đã “hát đúng giai điệu về thời đại mình”.

- “Giai điệu về thời đại” được Huy Cận khai thác:

+ Khúc ca về thiên nhiên quê hương đất nước giàu đẹp…

+ Khúc tráng ca về cuộc sống lao động của những người ngư dân ở vùng biển Quảng Ninh. Tác phẩm đã miêu tả hành trình ra khơi với công việc đánh cá vất vả nhọc nhằn giữa biển khơi. Đó cũng chính là công cuộc chinh phục thiên nhiên, làm giàu thêm cho đất nước.

+ Tác phẩm đã khắc hoạ những con người lao động mới của thời đại xây dựng CNXH: khoẻ khoắn, hăng say lao động, mang sức mạnh phi thường, tâm hồn bay bổng lãng mạn…

=> Đó cũng chính là tầm vóc và vị thế của người lao động đang làm chủ đất nước. (Chọn lọc, phân tích dẫn chứng tiêu biểu để làm rõ vẻ đẹp của con người mới trong thời đại mới)

4.2.  ''Bài thơ về tiểu đội xe không kính'' (Phạm Tiến Duật).

- Bài thơ ra đời vào năm 1969, khi cuộc kháng chiến chống Mĩ vào giai đoạn dữ dội khốc liệt nhất. Phạm Tiến Duật là nhà thơ trẻ trực tiếp hoạt động trên tuyến đường Trường Sơn, đã phản ánh hiện thực nóng bỏng trong giai đoạn lịch sử đau thương nhưng vĩ đại.

- Giai điệu về thời đại được nhà thơ khai thác là:

+  Đó là sự tàn khốc dữ dội của chiến tranh: những mất mát, tốn thất hi sinh dưới sự tàn phá huỷ diệt của “bom giật bom rung”.

 + Cuộc sống nơi chiến trường, trên con đường Trường Sơn - tuyến lửa ác liệt nhất trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước.

+ Giai điệu thời đại mà Phạm Tiến Duật đã phản ánh còn là vẻ đẹp của hình tượng người chiến sĩ lái xe với những phẩm chất tiêu biểu: tư thế hiên ngang ung dung; tinh thần dũng cảm, lạc quan, yêu đời; ấm áp tình đồng chí, đồng đội; lòng yêu nước;  ý chí quyết tâm giải phóng miền Nam...

=>  Đó là khí thế hào hùng của thời đại, lớp lớp thanh niên ''xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước''. Những chiếc xe không kính đã trở thành biểu tượng của một dân tộc anh hùng.

Nghệ thuật: Hai tác phẩm đều miêu tả một cách trung thực thời đại bằng những “hình ảnh hấp dẫn, không một chút giả tạo”.

- Hình ảnh đặc trưng tiêu biểu của cuộc sống lao động, chiến đấu.

- Khai thác chất liệu hiện thực sinh động ở từng thời đại, từng giai đoạn lịch sử.

- Ngôn ngữ phong phú: “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” giàu tính khẩu ngữ, đậm đà chất lính…; Bài “Đoàn thuyền đánh cá” ngôn ngữ chắt lọc tinh tế, gợi cảm….

5. Tổng kết

- Ý kiến có tính định hướng cho sáng tạo nghệ thuật của người nghệ sỹ và sự tiếp nhận của người đọc.

- Hai tác phẩm là hai “giai điệu về thời đại”, phản ánh hai thời kì lịch sử của đất nước: xây dựng và chiến đấu, là ''những hình ảnh hấp dẫn, không một chút giả tạo'' giúp cho thế hệ  sau thấy được họ đã sống, lao động, chiến đấu và chiến thắng oanh liệt như thế nào…