Bàn về về hình tượng Nhân dân trong đoạn trích Đất...

- Hướng dẫn giải

Phương pháp giải:

phân tích, tổng hợp

Giải chi tiết:

a) Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

Trình bày đầy đủ các phần Mở bài, Thân bài, Kết bài. Phần Mở bài biết dẫn dắt hợp lí và nêu được vấn đề; phần Thân bài biết triển khai liên kết chặt chẽ với nhau cùng làm sáng tỏ vấn đề; phần Kết bài chốt lại được vấn đề và thể hiện được nhận thức, cảm xúc của cá nhân.

b) Xác định đúng vấn đề: Bình luận các ý kiến bàn về hình tượng Nhân dân thông qua cảm nhận đoạn trích: “...Em ơi em /... Có nội thù thì vùng lên đánh bại ...”

c) Chia vấn đề cần nghị luận thành các luận điểm phù hợp; các luận điểm được triển khai theo trình tự hợp lí có sự liên kết chặt chẽ; sử dụng tốt các thao tác lập luận để triển khai các luận điểm (trong đó phải có thao tác giải thích, chứng minh, bình luận); biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng; dẫn chứng phải lấy từ thực tiễn đời sống, cụ thể và sinh động

     Học sinh có thể trình bày theo nhiều cách nhưng cần làm rõ những ý cơ bản:

1. Vài nét về tác giả, tác phẩm:

- Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của thế hệ thơ trẻ thời chống Mĩ. Thơ ông hấp dẫn bởi sự kết hợp hài hòa giữa cảm xúc nồng nàn  và suy tư sâu lắng của người trí thức về đất nước, con người Việt Nam.

- Đất Nước được trích từ phần đầu chương V của bản trường ca Mặt đường khát vọng của Nguyễn Khoa Điềm – bản trường ca được sáng tác tại chiến khu Trị - Thiên năm 1971.

- Giới thiệu về hai ý kiến bàn về hình tượng Nhân dân qua cảm nhận về đoạn trích “ ...Em ơi em /... Có nội thù thì vùng lên đánh bại ...”

2. Giải thích các ý kiến:

- Vẻ đẹp nổi bật là vẻ đẹp gây ấn tượng mạnh, dễ nhận thấy, làm nên giá trị nổi bật cho đối tượng. Ý kiến thứ nhất khẳng định sự bình dị, gần gũi, thân thiết là vẻ đẹp nổi bật của hình tượng Nhân dân.

- Vẻ đẹp sâu xa là vẻ đẹp ẩn chìm, đòi hỏi phải có tri thức sâu rộng và chiêm nghiệm công phu mới khám phá được; vẻ đẹp sâu xa làm nên giá trị  về chiều sâu tư tưởng cho đối tượng. Ý kiến thứ 2 nhấn mạnh: sự lớn lao, cao cả, phi thường là vẻ đẹp sâu xa của hình tượng Nhân dân trong Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm.

3. Cảm nhận về hình tượng Nhân dân trong đoạn trích “ ...Em ơi em /... Có nội thù thì vùng lên đánh bại ...” và bình luận hai ý kiến.

a. Cảm nhận về hình tượng Nhân dân:

- Vẻ đẹp nổi bật của hình tượng Nhân dân trong đoạn trích “ ...Em ơi em /... Có nội thù thì vùng lên đánh bại ...” là sự bình dị, gần gũi, thân thiết:

     + Nhân dân hiện diện qua những người cụ thể như “anh”, “em”, “những người con gái, con trai bằng tuổi chúng ta”,... Hiện thân cụ thể của Nhân dân còn là ở tình yêu đôi lứa giữa anh – em, tình cảm gia đình “Họ truyền giọng điệu mình cho con tập nói”, tình làng xóm “Họ truyền lửa cho mỗi nhà từ hòn than qua con cúi”, tình cảm của thế hệ đi trước và thế hệ sau “Họ đắp đập be bờ cho người sau trồng cây hái trái”, ...

     + Nhân dân hiện lên trong những phương diện đời sống bình dị, đời thường: “khi cần cù làm lụng”, “nuôi cái cùng con”, ... Những con người sống hay chết đều “Giản dị và bình tâm/ Không ai nhớ mặt đặt tên”...

- Vẻ đẹp sâu xa của hình tượng Nhân dân trong đoạn trích “ ...Em ơi em /... Có nội thù thì vùng lên đánh bại ...”  là sự lớn lao, cao cả, phi thường:

     + Nhìn về quá khứ rất xa để thấy được năm tháng nào cũng tiếp nối những “người người lớp lớp” luôn vừa cần cù làm lụng vừa đánh giặc cứu nước, bất chấp hy sinh, gian khổ, bất chấp trước bạo lực của kẻ thù “Có ngoại xâm thì chống ngoại xâm/ Có nội thù thì vùng lên đánh bại ...”

      + Họ gác lại những tình cảm riêng tư như tình yêu đôi lứa, tình cảm vợ chồng để đánh giặc cứu nước

      + Họ là tập thể những người anh hùng, không phân chia già trẻ, đàn ông hay đàn bà “Khi có giặc người con trai ra trận/ Người con gái trở về nuôi cái cùng con/ Ngày giặc đến nhà thì đàn bà cũng đánh

      + Họ là những người anh hùng bình dị, vô danh, họ đã sống và chết một cách giản dị và bình tâm, không ai nhớ mặt đặt tên,

       + Họ tạo nên, gìn giữ và truyền lại cho các thế hệ sau, mọi giá trị văn hóa, tinh thần và vật chất của đất nước như : hạt lúa, ngọn lửa, tiếng nói,…

...
 ->Những suy nghĩ, phát hiện mới mẻ của Nguyễn Khoa Điềm trên nhiều bình diện về vai trò của Nhân dân trong việc làm nên lịch sử và truyền thống dựng nước và giữ nước; khẳng định một chân lí mang tính thời đại: “Đất Nước của Nhân dân”

-> Nghệ thuật khắc định hình tượng:

     + Cảm xúc thơ chân thành, tha thiết.

     + Giọng điệu tâm tình, có sự hòa quyện giữa chất trữ tình và chính luận vừa thể hiện chiều sâu tư tưởng vừa thấm thía mà sức lay động trái tim con người, đặc biệt là tinh thần của thế hệ trẻ trong giai đoạn chống Mỹ cứu nước đương thời.

     + Hình ảnh thơ giản dị, mộc mạc, vừa gần gũi quen thuộc vừa mang tính khái quát

     + Thể thơ tự do, các biện pháp tu từ được sử dụng một cách linh hoạt.

...

b. Bình luận:

- Mỗi ý kiến đều có tính khái quát, sâu sắc, nhấn mạnh một vẻ đẹp khác nhau của hình tượng Nhân dân. Nếu ý kiến thứ nhất khẳng định vẻ đẹp nổi bật của hình tượng Nhân dân là sự bình dị, gần gũi, thân thiết thì ý kiến thứ hai nhấn mạnh vẻ đẹp sâu xa của hình tượng này là sự lớn lao, cao cả, phi thường.

- Hai ý kiến tuy khác nhau nhưng không đối lập mà bổ sung cho nhau, hợp thành sự nhìn nhận toàn diện, thống nhất và mới mẻ về vẻ đẹp của hình tượng Nhân dân trong đoạn trích.