Phân tích chất chính luận và chất trữ...

- Hướng dẫn giải

Phương pháp giải:

Giải chi tiết:

A: Giới thiệu chung                              

- Nguyễn Khoa Điềm là nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ. Thơ Nguyễn Khoa Điềm giàu chất suy tư, xúc cảm lắng đọng, dồn nén, thể hiện tâm tư của người trí thức tham gia tích cực vào cuộc chiến đấu của nhân dân.

- “Đất Nước” được sáng tác năm 1971, tại chiến khu Bình Trị Thiên, nhằm cổ vũ tuổi trẻ miền Nam tham gia kháng chiến chống Mỹ.

- Nghệ thuật đặc sắc của đoạn trích là chất trữ tình kết hợp chất chính luận được thể hiện rõ qua đoạn thơ: Em ơi em… Nhưng họ đã làm ra Đất Nước

B: Phân tích

1. Giải thích

- Chất chính luận: nội dung nói về những vấn đề lớn lao của đất nước, vận mệnh dân tộc.

- Chất trữ tình: cảm xúc, tình cảm chân thật của tác giả.

- Nói đoạn thơ kết hợp chất chính luận và chất trữ tình là nói đến nội dung của đoạn thơ đề cập những vấn đề lớn của đất nước, kêu gọi lòng yêu nước của thế hệ trẻ trong kháng chiến chông Mỹ, đồng thời thể hiện lòng yêu nước, tự hào về truyền thống đất nước của tác giả.

2. Phân tích

* Chất chính luận:

- Nói về trách nhiệm của mỗi người đối với đất nước: Đất Nước là xương thịt, cơ thể, là sự sống của mỗi người; nên mỗi người đều phải có trách nhiệm gắn bó sâu nặng với Đất Nước, san sẻ khó khăn, vui buồn cùng Đất Nước, hóa thân để làm ra Đất Nước.

- Kêu gọi trách nhiệm của thế hệ trẻ: Những người con gái, con trai bằng tuổi chúng ta đã  làm nên lịch sử hào hùng trong quá khứ, vậy thì bây giờ chúng ta là những người trẻ, cùng lứa tuổi như thế, chúng ta phải làm gì để xứng đáng với truyền thống ấy.

- Nhận thức về tư tưởng đất nước của nhân dân. Tư tưởng này có từ thời cụ Nguyễn Trãi “Dân là dân nước, nước là nước dân”. “Dân như nước,vua như thuyền, nước có thể đẩy thuyền, nước cũng có thể lật thuyền”. Nhưng đó là nhân dân của một chế độ quân chủ, với Nguyễn Khoa Điềm với những nhận thức mới mẻ của con người công dân thế kỉ XX, chính nhân dân vô danh lao động dựng xây và chiến đấu bảo vệ Đất Nước, sáng tạo ra truyền thống lịch sử của đất nước:

+ Trong cảm nhận của nhà thơ, chính những người con gái, con trai bình dị, bằng tuổi chúng ta đã cần cù làm lụng để làm ra hạt gạo nuôi sống chính mình mà cũng là để góp phần dựng xây Đất Nước. Cũng chính những con người ấy đã anh dũng chiến đấu giữ gìn Đất Nước:

Khi có giặc người con trai ra trận

Người con gái ở nhà nuôi cái cùng con

Ngày giặc đến nhà thì đàn bà cũng đánh

+ Từ quan niệm đất nước của nhân dân, lịch sử của đất nước không còn là lịch sử của các triều đại, các anh hùng mà là lịch sử của hàng nghìn lớp người “không ai nhớ mặt đặt tên”, của hàng nghìn thế hệ nhân dân vô danh nối tiếp nhau gánh vác trách nhiệm với Đất Nước: 

Có biết bao người con gái, con trai Trong bốn ngàn lớp người giống ta lứa tuổi + Lịch sử đất nước không còn là lịch sử của những ông vua, bà chúa, hay của những triều đại Đinh, Lý, Trần nối tiếp nhau, mà là lịch sử của những thế hệ nhân dân vô danh , của những lớp người không tên, không tuổi.

ð Đoạn thơ khơi dậy ý thức trách nhiệm của mọi công dân, đặc biệt là thế hệ trẻ.

*Chất trữ tình

- Thể hiện trước hết ở cách gọi “em ơi em”, nói chuyện quốc gia, đại sự mà thủ thỉ, tâm tình như đôi lứa yêu nhau.

- Sử dụng những từ láy hoàn toàn giàu sức biểu cảm, có giá trị khái quát cao.

- Biện pháp điệp cấu trúc làm cho đoạn thơ nghệ thuật hơn, qua đó gửi gắm những suy nghĩ của nhân vật trữ tình.

- Giọng thơ tha thiết, dịu dàng nhưng thấm đượm tình cảm, có sức biểu đạt cao.

- Ngôn ngữ giản dị nhưng tinh tế, chính xác, có giá trị nghệ thuật.

3. Đánh gía

- Chất trữ tình kết hợp chất chính luận là đặc điểm nổi bật trong phong cách thơ Nguyễn Khoa Điềm.

- Làm cho bài thơ có nội dung về vận mệnh Tổ quốc, khơi dậy ý chí đồng bào uyển chuyển, không phải lời kêu gọi giáo điều nhưng có sức tác động mạnh mẽ.

C. Tổng  kết

- Tình cảm và tài năng của tác giả.

- Sức lôi cuốn của bài thơ nói riêng và cả trường ca nói chung trong những năm kháng chiến chống Mỹ.