Trong truyện ngắn Vợ nhặt

- Hướng dẫn giải

Phương pháp giải:

phân tích, lí giải, tổng hợp

Giải chi tiết:

Yêu cầu chung:

-Câu này kiểm tra năng lực viết bài nghị luận văn học, đòi hỏi thí sinh phải huy động kiến thức về tác phẩm văn học, lí luận văn học, kĩ năng tạo lập văn bản và khả năng cảm thụ văn chương để làm bài.

-Thí sinh có thể cảm nhận và kiến giải theo nhiều cách khác nhau nhưng phải có lí lẽ và căn cứ xác đáng, không được thoát li văn bản tác phẩm.

Yêu cầu cụ thể:

1. Giới thiệu chung

a. Tác giả và tác phẩm

- Kim Lân, nhà văn chuyên viết truyện ngắn

- Tác phẩm tiêu biểu: Để lại hai tập truyện nổi tiếng “Nên vợ nên chồng”, “Con chó xấu xí”

- Phong cách nghệ thuật: Thế giới nghệ thuật: thường tập trung ở khung cảnh nông thôn và hình tượng người nông dân. Người nông dân trong trang viết của Kim Lân dù nghèo khổ nhưng luôn sáng ngời những phẩm chất: yêu đời, thật thà, chất phác, hóm hỉnh, tài hoa.

- Vợ nhặt là một trong những truyện ngắn xuất sắc nhất nằm trong tập truyện “Con chó xấu xí” (1962)

- Hoàn cảnh sáng tác:

+ Tiền thân là tiểu thuyết “Xóm ngụ cư” – được viết ngay sau khi cách mạng tháng Tám thành công. Tuy nhiên chỉ được viết dở dang và sau đó mất bản thảo.

+ Năm 1954, khi hòa bình lặp lại, nhân một số báo văn nghệ kỉ niệm cách mạng tháng Tám thành công, Kim Lân đã nhớ lại tiểu thuyết “Xóm ngụ cư”, dựa trên cốt truyện cũ viết lại thành truyện ngắn.

b. Nhân vật: Người vợ nhặt tuy chỉ là nhân vật phụ của tác phẩm, nhưng thông qua nhân vật này Kim Lân đã cho thấy những chuyển biến tâm lí tinh tế, biệt tài phần tích tâm lí nhân vật bậc thầy của mình.

2. Phân tích

* Lai lịch: không rõ ràng:

-  Không tên tuổi.

-  Không gia đình, quê hương.

-  Không nghề nghiệp.

-  Không tài sản

-  Không quá khứ.

-> Trong nạn đói khủng khiếp, thân phận con người trở nên hết sức vô nghĩa.

* Chân dung:

- Ngoại hình:

+ Áo quần tả tơi như tổ đỉa

+ Gầy sọp

+ Mặt lưỡi cày xám xịt

+ Ngực gầy lép

+ Hai con mắt trũng hoáy

è Ngoại hình thảm hại do cái đói tạo ra.

- Ngôn ngữ, cử chỉ, hành động:

+ “Điêu! Người thế mà điêu!”, “Ăn thật nhá”, “Hà, ngon. Về chị ấy thấy hụt tiền thì bỏ bố” -> đanh đá, chua ngoa, chao chat, chỏng lỏn.

+ “Ton ton chạy lại”, “liếc mắt cười tít”, “sầm sập chạy đến”, “xưng xỉa nói”, “cong cớn”, “cắm đầu ăn”, “ăn xong lấy đũa quẹt một cái”, bám lấy câu nói đùa của người ta để theo về làm vợ thật -> vô duyên, táo bạo đến mức trơ trẽn.

b. Sự thay đổi của nhân vật qua hai lần ăn uống

* Lần thứ nhất

- Hoàn cảnh:  Người vợ nhặt bị bỏ đói nhiều ngày, gặp Tràng thị không ngần ngại ăn liền một lúc hai bát bánh đúc không hề ngẩng mặt.

- Hành động:

+ Sà xuống ăn thật

+ Ăn một chặp hai bát bánh đúc

+ Không ngẩng mặt trò chuyện

- Hành động đó cho thấy:

+ Thị là người trơ trẽn, cái đói đã làm mất không chỉ nhân hình mà cả nhân tính, phẩm giá của nhân vật.

+ Hành động đó đã làm mất đi cái duyên dáng, tế nhị của một người phụ nữ

+ Nhưng hành động đó cũng cho thấy thị là người có khao khát sống mãnh liệt, dù rơi vào hoàn cảnh khó khăn đến cùng cực nhưng khao khát được sinh tồn vẫn chưa lúc nào thôi cháy bỏng.

* Lần thứ hai

- Hoàn cảnh: Khi thị đã trở thành vợ của anh cu Tràng, nhận bát đồ ăn từ tay mẹ chồng.

- Hành động:

+ Mắt tối lại

+ Điềm nhiên và bát chè khoán vào miệng

- Hành động đó cho thấy:

+ Lo lắng, buồn bã vì hoàn cảnh cuộc sống vẫn không thay đổi.

+ Nhưng ngay sau đó người vợ nhặt lấy lại tinh thần, điềm nhiên đưa bát cháo khoán vào miệng ăn ngon lành: Hành động này chứng minh hai điều: thứ nhất là chấp nhận hiện thực; thứ hai chính là thể hiện niềm tin vào tương lai, chấp nhận sự gánh vác, sẻ chia với gia đình mới của mình.

+ Đồng thời cũng cho thấy tấm lòng đồng cảm, thị hiểu tấm lòng của người mẹ nghèo đối với mình.

=> Nhận xét:

- Sự táo bạo, trơ trẽn của thị trong lần đầu tiên là sản phẩm của cuộc sống nghèo đói, lang thang, cơ cực chứ không phải là bản chất của người phụ nữ ấy.

- Sự thay đổi của thị trong lần thứ hai là một hệ quả tất yếu, có một mái ấm gia đình thị lại trở về là chính mình, một người phụ nữ có khát vọng sống mãnh liệt, niềm tin vào tương lai tươi sáng.

- Hành động trong lần thứ hai của thị đã cho chúng ta thấy tình người, khát vọng sống của con người là vô cùng mãnh liệt. Cái đói âm mưu bèo bọt hóa, tha hóa con người nhưng nhất định con người không bị tha hóa vì trong họ còn sống mơ ước, khát vọng, còn có tình yêu thương.

- Qua việc miêu tả những cử chỉ, hành động cũng như những diễn biến tâm lí hết sức tinh tế đã cho thấy ngòi bút phân tích tâm lí nhân vật bậc thầy của nhà văn Kim Lân. Đồng thời cũng thể hiện tình yêu, niềm tin, tấm lòng nhân đạo của tác giả với người phụ nữ.

3. Tổng kết vấn đề