Trong truyện ngắn “Vợ chồng A Phủ”, nhà văn Tô Hoà...

- Hướng dẫn giải

Phương pháp giải:

phân tích, tổng hợp

Giải chi tiết:

Giới thiệu tác giả, tác phẩm

- Tô Hoài là cây bút xuất sắc của văn học Việt Nam hiện đại. Ông là một nhà văn lớn, có số lượng đạt kỉ lục trong văn học hiện đại Việt Nam. Sáng tác của ông thiên về diễn tả những sự thật của đời thường. Ông có vốn hiểu biết phong phú, sâu sắc về phong tục tập quán của nhiều vùng khác nhau trên đất nước ta. Ông cũng là nhà văn luôn hấp dẫn người đọc bởi lối trần thuật hóm hỉnh, sinh động của người từng trải, vốn từ vựng giàu có – nhiều khi rất bình dân và thông tục, nhưng nhờ cách sử dụng đắc địa và tài ba nên có sức lôi cuốn, lay động người đọc.

- Truyện ngắn Vợ chồng A Phủ (1952) in trong tập Truyện Tây Bắc, được tặng giải Nhất – Giải thưởng Hội Văn nghệ Việt Nam 1954 – 1955, sau hơn nửa thế kỉ, đến nay vẫn giữ gần như nguyên vẹn giá trị và sức thu hút đối với nhiều thế hệ người đọc.

Giới thiệu nhân vật Mị

Nhà văn Tô Hoài đã dồn tất cả yêu thương để khắc họa nên hình ảnh một cô gái Mông có vẻ đẹp toàn diện giữa vùng núi cao Hồng Ngài

- Xinh đẹp: “Trai đến đứng nhẵn cả chân vách đầu buồng Mị”

- Tài năng: Mị còn “thổi sáo giỏi” và “thổi lá cũng hay như thổi sáo”, hay đến mức “có bao nhiêu người mê, ngày đêm đã thổi sáo đi theo Mị”

- Chăm chỉ, hiếu thảo và có khát vọng tự do: “Con nay đã biết cuốc nương làm ngô, con phải làm nương ngô giả nợ thay cho bố. Bố đừng bán con cho nhà giàu”

-> hội tụ những vẻ đẹp ấy, tuổi trăng tròn của Mị tràn trề cơ hội được hưởng tình yêu và hạnh phúc.

Cảm nhận về đoạn trích đầu tiên

* Vị trí đoạn trích và tóm tắt diễn biến dẫn đến đoạn trích: Đoạn trích nằm ở phần giữa của câu chuyện, được bắt đầu từ khung cảnh ngày xuân với những màu sắc rực rỡ và âm thanh rộn rã náo nhiệt, từ tiếng sáo gọi bạn tình réo rắt, từ hũ rượu mà Mị cứ uống ực từng bát trong bữa cơm ngày Tết cúng ma. Những tác nhân đó đã dìu hồn Mị bềnh bồng sống lại những đêm Tết ngày trước. Mị quên đi thực tại, sống về quá khứ tươi đẹp rồi lại trở lại thực tại bi kịch. Khát khao được sống một cuộc đời tự do trỗi dậy trong Mị.

* Phân tích đoạn trích: Đoạn trích đã cho thấy sức sống tiềm tàng, khát vọng sống chân chính của Mị:

+ Mị “Mị muốn đi chơi”, tình trạng sống mà như chết đã được cởi bỏ

+ Lần đầu tiên sau sau những tháng ngày mất ý niệm về thời gian, không gian và bản thân, Mị bừng tỉnh để ý thức về bản thân và quyền sống, trỗi dậy khát vọng hạnh phúc, sửa soạn cho chính mình “Mị quấn lại tóc, Mị với tay lấy cái váy hoa vắt ở phía trong vách”

- Tiếng sáo chính là nguyên nhân cơ bản làm trỗi dậy sức sống tiềm tàng trong Mị “Trong đầu Mị đang rập rờn tiếng sáo”

-> Liên hệ tác phẩm:

+ Trong hơi rượu, trong tiếng sáo tha thiết, sức ám ảnh của tuổi xuân cứ lớn dần. Với những hành động như người mộng du, Mị đang vượt thoát khỏi hoàn cảnh để tìm lại chính mình:

. Mị thấy phơi phới trở lại trong lòng… Mị còn trẻ. Mị muốn đi chơi

. Mị lấy ống mỡ, xắn một miếng bỏ thêm vào đĩa đèn cho sáng. Mị thắp sáng căn buồng như thắp sáng khát vọng của đời mình

+ Mị không quan tâm đến sự hiện hữu của A Sử. Lúc này, A Sử vừa về, lại đang sửa soạn đi chơi, muốn rình bắt mấy người con gái nữa về làm vợ, nó lấy làm lạ trước những hành động của Mị, cất tiếng hỏi nhưng Mị cũng không buồn đáp lời…

-> Và hành động vượt thoát hoàn cảnh của Mị đã bị A Sử chặn đứng. Tuy nhiên, hành động dã man của A Sử chỉ có thể trói buộc được thân xác Mị, ngăn cản được hành động đi chơi của Mị chứ không thể dập tắt sức sống mãnh liệt đang trào dâng trong Mị. Trong hơi rượu nồng nàn, Mị quên đi những đau đớn thể xác để thả hồn theo tiếng sáo gọi bạn tình, đến với những cuộc chơi…

ð  Giá trị nhân đạo:

 Tuy rằng lần vùng vẫy thứ nhất không đủ sức để thay đổi số phận của Mị nhưng nó có ý nghĩa thật sâu sắc, cho biết rằng sức sống của Mị vẫn còn và có thể hồi sinh. Khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc vẫn tiềm ẩn trong sâu thẳm tâm hồn nhân vật, như ngọn lửa âm ỉ cháy dưới lớp tro tàn nguội lạnh, chỉ cần một trận gió là nó có thể bùng cháy mãnh liệt.

Cảm nhận về đoạn trích thứ hai

* Vị trí đoạn trích và tóm tắt diễn biến dẫn đến đoạn trích: đoạn trích nằm ở phần cuối truyện, được bắt đầu từ lúc Mị chứng kiến A Phủ bị trói đứng giữa đêm đông giá rét. Mị đêm nào cũng dậy thổi lửa hơ tay, hơ lưng và chứng kiến A Phủ đã bị trói mấy đêm liền. Chứng kiến những giọt nước mắt của A Phủ, Mị chợt nhớ lại khi mình bị A Sử trói. Sự đồng cảm và thương cảm kia đã thôi thúc Mị đi đến hành động cắt dây cởi trói cho A Phủ.

* Phân tích đoạn trích: Đoạn trích thể hiện sức sống tiềm tàng của Mị trong đêm mùa đông.

- Hành động “Rút con dao nhỏ cắt lúa, cắt nút dây mây” thể hiện đỉnh cao của sự thức dậy sức sống tiềm tàng

- Nguyên nhân:

+ Giọt nước mắt A Phủ “giọt nước mắt lấp lánh bò xuống hai hõm má đã xám đen lại”.

+ Mị từ cõi quên trở về cõi nhớ, nhớ về kí ức đau khổ -> thương mình -> thương người.

+ Mị từ cõi vô thức dần sống lại ý thức, nhận ra dấu hiệu về cái chết -> càng thương hơn -> thương người lấn át cả thương thân -> Hành động cắt dây cởi trói.

- Hành động : “Rồi Mị cũng vụt chạy ra. Trời tối lắm. Nhưng Mị vẫn băng đi. Mị đuổi kịp A Phủ, đã lăn, chạy, chạy xuống tới lưng dốc”

+ Thể hiện sự hốt hoảng, sợ hãi của Mị

+ Thể hiện sự tự vệ chính đáng của Mị

+ Thể hiện khát khao muốn được sống một cuộc đời khác

ð  Giá trị nhân đạo:

Lần thức dậy thứ hai của sức sống tiềm tàng này đã giải thoát cho Mị và A Phủ khỏi cuộc đời cùng cực, khổ đau. Mị đã không chỉ cứu sống được cuộc đời của mình mà còn cứu sống được cuộc đời của người khác. Qua đó ta thấy tác giả muốn ca ngợi sức sống mãnh liệt của người dân lao động miền núi.

=> Qua hai lần nổi dậy của Mị ta có thể thấy: Nếu như trong lần thứ nhất, hành động nổi loạn mới dừng lại ở suy nghĩ và bị chặn đứng bởi cường quyền thì trong lần nổi loạn thứ hai Mị đã bứt phá. Mị không chỉ dừng lại ở suy nghĩ mà đã biến thành hành động. Hành động đầu tiên là cứu người, biểu tượng cho giá chị nhân đạo, nhân văn cao cả. Hành động thứ hai là cứu mình, dù hành động này tuy là bột phát nhưng cũng đã chứng tỏ sức sống tiềm tàng của Mị: Mị phá bỏ thần quyền, cường quyền để đến với cuộc đời tự do.

Tổng kết