“Trèo lên cây khế nử...

- Hướng dẫn giải

Phương pháp giải:

Phân tích, tổng hợp

Giải chi tiết:

Bài ca dao đã sử dụng hàng loạt các biện pháp tu từ, góp phần thể

hiện tình cảm của nhân vật trữ tình.

- Đầu tiên, sử dụng câu hỏi tu từ: “Ai làm chua xót lòng này khế ơi?” kết hợp đại từ phiếm chỉ “ai” mang ý nghĩa khái quát, để xoáy sâu tố cáo các thế lực trong xã hội, những hủ tục, bất công, ngang trái đã gây nên nỗi đau khổ của chàng trai, cũng tức là gây nên sự chia cắt tình yêu của đôi lứa. Ngoài ra, câu hỏi tu từ “Người ơi có nhớ ta chăng?” vừa như một lời nhắc nhở vừa đồng thời bộc lộ nỗi nhớ cồn cào, da diết của chàng trai.

- Tiếp đến là nghệ thuật chơi chữ: “chua xót lòng này”. Chua thường được cảm nhận bằng vị giác tức vị chua của quả khế nhưng sâu xa hơn là nỗi lòng của của nhân vật trữ tình. Chàng trai đã mượn cảm nhận vị giác để diễn tả nỗi lòng của bản thân, đó là sự chua xót, xót xa, đau khổ, bẽ bàng của chàng trai khi không bảo vệ được tình yêu.

- Không chỉ vậy tác giả còn lựa chọn hàng loạt hình ảnh ẩn dụ mang ý nghĩa biểu trưng cho con người, tình người. Các hình ảnh thiên nhiên, vũ trụ biểu tượng của sự vĩnh cửu ứng với nhau đồng thời cũng biểu tượng cho sự xa cách, vô vọng. Các cặp hình ảnh đối sánh: mặt trăng – mặt trời, sao Hôm – sao Mai, giống như anh và em dẫu tướng xứng nhưng luôn phải cách xa. Kết hợp với cặp hình ảnh ẩn dụ này là điệp cấu trúc, thêm đó là hai tính từ “chằng chằng” một lần nữa để nhấn mạnh, khẳng định: dù chúng ta không thể nào trùng phùng, không thể đến được với nhau như mặt trăng và mặt trời, như sao Hôm và sao Mai thế nhưng chúng ta vẫn tương xứng trong vẻ đẹp vĩnh hằng. Ánh sáng mặt trăng nhờ mặt trời mà có, sao Hôm và sao Mai là một, cũng như chúng ta không đến được với nhau nhưng luôn hướng về nhau. Lấy hình ảnh thiên nhiên vĩnh cửu, vô cùng vô tận đã một lần khẳng định tình yêu son sắt không thay đổi của chàng trai.

- Cuối cùng là sử dụng biện pháp so sánh: “Ta như sao Vượt chờ trăng giữa trời”. Chàng trai so sánh mình như sao Vượt, mà sao Vượt cũng là sao Hôm, sao Mai. Sao Vượt mọc từ rất sớm lúc chiều hôm, khi sao Vượt lên đến đỉnh bầu trời thì trăng mới mọc, vậy mà sao Vượt vẫn ngóng đợi trăng lên. Sự chờ đợi, ngóng vọng dẫu cô đơn nhưng kiên định biết bao, thủy chung biết bao.  Qua đó thể hiện niềm tin vào sự thủy chung son sắt của tình yêu lứa đôi, của tình người cao đẹp.