Hướng dẫn trả lời câu hỏi Bài 5: Tự lập - GDCD 6 Cánh diều

I. Khởi động

Câu hỏi: Những việc nào em có thể tự làm ở nhà, ở trường thể hiện tính tự lập?

Trả lời: Những việc em có thể tự làm ở nhà, ở trường thể hiện tính độc lập là làm bài tập về nhà, nấu cơm, rửa chén, tưới cây, tự học, quét nhà,....

II. Khám phá

1. Sống tự lập

Quan sát hình ảnh và trả lời câu hỏi:

a. Những việc làm trên thể hiện tính cách gì?

b. Bản thân em đã tự làm được những việc nào trong những việc trên?

c. Em hiểu thế nào là tự lập?

Trả lời

a. Những việc làm trên thể hiện tính cách sống tự lập

1. Tự học bài và làm bài

2. Tự giác đi học

3. Tưới cây

4. Tự giác gấp chăn màn

b.  Bản thân em đã tự làm được những việc trên là tự học bài và làm bài, tự giác đi học và tự giác gấp chăn màn. 

c. Tự lập là tự làm các công việc bằng khả năng và sức lực của mình. Tự lập không có nghĩa là biệt lập, chỉ biết đến mình, không cần quan hệ với ai, không nhờ ai giúp đỡ việc gì. 

2. Biểu hiện của tính tự lập

a. Quan sát hình ảnh và cho biết biểu hiện của tính tự lập

Trả lời: 

Biểu hiện của tính tự lập: 

• Tự tin, tự làm lấy việc của mình.

• Bản lĩnh, tự mình tìm cách vượt qua khó khăn.

• Có ý chí, nỗ lực phấn đấu, kiên trì, bền bỉ thực hiện kế hoạch kế hoạch đã đề ra. 

b. Hãy kẻ bảng vào vở rồi liệt kê các biểu hiện của tính tự lập và trái với tự lập

TT	Lĩnh vực	Biểu hiện của tự lập	Biểu hiện trái với tự lập
1	Trong sinh hoạt hàng ngày	Luôn tự giác làm việc của bản thân mà không cần sự nhắc nhở bởi người khác như quét nhà, dọn dẹp nhà cửa, tưới cây,....	- Không tự giác làm việc của bản thân mà nhờ vả người khác làm giùm hoặc để người khác làm thay phần mình. - Người khác nhắc nhở mới làm
2	Trong học tập	Tự giác và chủ động trong học tập: chuẩn bị bài vở, làm bài tập đầy đủ	Lười biếng, phụ thuộc vào bạn học khác
3	Trong lao động	Siêng năng, cố gắng hoàn thành công việc bằng sức lực của mình, luôn trau dồi kiến thức và kỹ năng trong lao động và cuộc sống	Thụ động, người khác nhắc nhở mới làm.

 

3. Ý nghĩa của tính tự lập

a. Đọc thông tin và trả lời câu hỏi: 

Long là học sinh giỏi môn Toán và các môn khác như Văn, Hóa, Sinh, Tiếng Anh. Năm lớp 12, Long đã đoạt giải nhất môn Toán trong kì thi học sinh giới cấp tỉnh. Từ năm lớp 10, Long đã chủ động xin ba mẹ cho đi làm thêm ở một quán cà phê. Vì xót con, mẹ Long ngăn cản, sợ con đi làm gặp những tình huống không hay. Sau khi đã thuyết phục mẹ đồng ý, Long thấy mình có thời gian rảnh rỗi nên đi làm thêm để trải nghiệm. Nhờ đó, Long có một khoản tiền nho nhỏ mua sách vở và những món đồ mình yêu thích mà không phải xin tiền ba mẹ. Theo Long, tinh thần tự lập trong mỗi người rất quan trọng. Nó không chỉ giúp bạn trẻ tự chủ, bản lĩnh trong cuộc sống, mà còn là cách để giảm bớt gánh nặng cho ba mẹ.

1. Em có suy nghĩ gì qua thông tin trên?
2. Vì sao anh Long có thể mua sách vở và những món đồ mình yêu thích mà không cần phải xin tiền ba mẹ?
3. Có ý kiến cho rằng, người tự lập là người không cần sự giúp đỡ từ người khác. Em có đồng tình với quan điểm trên không? Vì sao ?

Trả lời: 

1. Em nhận thấy Long là một tấm gương rất đáng để em và mọi người noi theo. Hành động của Long thể hiện Long là một người có tính tự lập trong cuộc sống và luôn chủ động để bản thân có thể phát triển tốt hơn, có nhiều trải nghiệm trong cuộc sống để dày dạn hơn trong cuộc sống. Em rất khâm phục anh Long. 

2. Anh Long có thể mua sách vở và những món đồ yêu thích mà không cần phải xin tiền bố mẹ bởi vì giờ đây, anh Long đã có thể tự kiếm ra tiền bằng chính sức lực lao động của mình sau khi đi làm thêm ở một quán cà phê. 

3. Em không đồng ý với quan điểm “Người tự lập là không cần sự giúp đỡ từ người khác” bởi vì tự lập không có nghĩa là không cần sự giúp đỡ từ người khác mà đôi khi những lúc gặp khó khăn, người tự lập cũng cần được hỗ trợ, hướng dẫn, chỉ bảo từ những người đi trước, người thân, bạn bè để có những  hướng đi đúng đắn và hợp lý, tránh mắc sai lầm. 

b. Thảo luận cùng các bạn về ý nghĩa của tự lập

• Đối với kết quả học tập và làm việc của bản thân.

• Đối với mỗi cá nhân, gia đình và xã hội.

Trả lời:

Tự lập là một trong những đức tính tốt của con người, giúp chúng ta làm chủ được suy nghĩ và tự chịu trách nhiệm trước những việc mình làm.

Rèn luyện và hình thành tính tự lập vô cùng cần thiết, bởi nó không chỉ giúp chúng ta tự tin, bản lĩnh, giải quyết các công việc hiệu quả và làm chủ được cuộc sống mà còn nhận được sự kính trọng của mọi người. 

III. Luyện tập

1. Em đồng tình hay không đồng tình với các ý kiến dưới đây? Vì sao?

A.Tính tự lập không tự nhiên mà có.

B. Chỉ có con nhà nghèo mới cần sống tự lập.

C. Học cách sống tự lập để trưởng thành.

D. Nên tự lập càng sớm càng tốt.

E. Tự lập sẽ dễ trở thành người ích kỷ, độc đoán.

Trả lời:

Em đồng tình với các ý kiến sau: 

A. Tính tự lập không tự nhiên mà có. Bởi vì, tự lập là một đức tính không phải người nào ngay từ nhỏ đã có mà nó hình thành từ môi trường giáo dục, cách dạy con cái của cha mẹ và nhận thức của người đó.

C.  Học cách sống tự lập để trưởng thành. Bởi vì, trong cuộc sống, chúng ta chỉ có thể dựa vào chính bản thân mình, mỗi lần tự lập là mỗi lần trưởng thành sau bao lần vấp ngã. Tự lập để trở nên kiên cường hơn trong cuộc sống. 

D. Nên tự lập càng sớm càng tốt. Bởi vì, bố mẹ không thể nào theo ta đi suốt cuộc đời để che chở, bao bọc, vì vậy, mỗi người nên học cách tự lập càng sớm càng tốt để trở nên chủ động trau dồi, dày dạn hơn trong cuộc sống.

Em không đồng tình với các ý kiến sau:

B. Chỉ có con nhà nghèo mới cần sống tự lập. Bởi vì, ai cũng cần phải học cách sống tự lập, không phân biệt người giàu hay người nghèo, người đẹp hay người xấu; tự lập là một đức tính tốt, người có tính tự lập là người bản lĩnh. 

E. Tự lập sẽ dễ trở thành người ích kỷ, độc đoán. Bởi vì, tự lập không phải là ích kỷ, độc đoán; người tự lập là người chủ động học hỏi, hoàn thiện bản thân mỗi ngày hơn; tự lập giúp con người có nhiều trải nghiệm trong cuộc sống hơn, từ đó, mở rộng nhận thức về cuộc sống nhiều hơn. 

2. Em hãy kể lại những việc làm của bản thân không thể hiện tính tự lập trong cuộc sống và nêu cách khắc phục.

Trả lời: 

Em đã không có tính tự lập trong việc tự giác thức dậy sớm mỗi ngày. Để khắc phục, em đã hẹn đồng hồ báo thức và nhờ bố mẹ gọi dậy vào lúc 6 giờ sáng. 

3. Trong giờ kiểm tra Toán, gặp bài khó, Nam loay hoay mãi vẫn chưa giải được. Thấy sắp hết giờ mà bạn vẫn chưa làm xong bài, Dũng ngồi bên cạnh đưa bài đã giải sẵn cho Nam chép.

a) Em có nhận xét gì về việc làm của Nam và Dũng?

b) Nêu là Nam, em sẽ làm gì? Vì sao?

c) Nếu là Dũng, em sẽ làm gì? Vì sao?

Trả lời: 

a) Em nhận thấy Nam là một người chưa có tính tự lập và hành vi của Dũng là hành vi sai trái, tạo cơ hội cho Nam không tự lập trong lúc làm bài.

b) Nếu là Nam, em sẽ từ chối xem bài giải sẵn của Dũng và nhắc nhở hành vi của bạn là không đúng, không tốt với mình vì em cần phải rèn luyện tính tự lập trong học tập và cuộc sống. Thay vào đó, em sẽ trao đổi với bạn về bài tập đó để hiểu bài hơn.

c) Nếu là Dũng, em sẽ không cho bạn chép bài giải sẵn của mình vì như vậy sẽ giúp bạn có tính tự lập hơn. 

4. Hãy kể lại những hoạt động, việc làm thể hiện tính tự lập của các bạn trong lớp, trong trường mà em đã quan sát hoặc tham gia. Em học tập được điều gi khi quan sát và tham gia các hoạt động đó?

Trả lời: 

Mai là một học sinh gương mẫu ở lớp em. Bạn không những học rất giỏi mà còn là một người có tính tự lập trong cuộc sống. Ở trên lớp, bạn luôn chủ động phát biểu, trao đổi vấn đề, thắc mắc của mình với giáo viên và bạn bè trong lớp. Không chỉ vậy, khi ở nhà, Mai cũng là một người con hiếu thảo, luôn tự giác phụ giúp mẹ việc nhà như nấu cơm, quét nhà, quét sân, tưới cây,... Mai là một người mà em rất khâm phục và ngưỡng mộ. 

IV. Vận dụng

1. Hãy lập kế hoạch rèn luyện tính tự lập của bản thân theo bảng hướng dẫn dưới đây và chia sẻ cùng các bạn trong nhóm:

 

TT	Thời điểm	Biểu hiện tự lập của em
1	Khi ở nhà	Chủ động dậy sớm, tập thể dụng, phụ giúp mẹ chuẩn bị bữa sáng cho gia đình
2	Khi ở trường	Chăm chỉ học bài, trao đổi bài học với thầy cô và bạn bè, tích cực tham gia các hoạt động của trường lớp
3	Khi đi du lịch, dã ngoại	Tự chuẩn bị hành trang cho chuyến đi, tích cực hòa đồng, tham gia hoạt động của tập thể

2. Em tham gia một trại hè trong 4 ngày, sống xa gia đình. Hãy viết nhật ký, liệt kê những công việc chuẩn bị của em trước chuyến đi, những việc em làm trong thời gian ở trại hè, thể hiện tính tự lập của em khi xa bố mẹ. 

Trả lời:

Hôm nay ngày 25 tháng 11 năm 2021, tôi đã tham gia một trại hè trong 4 ngày mà không có bố mẹ đi cùng. Trước đêm hôm đó, tôi đã tự mình chuẩn bị hành trang cho chuyến đi lần này bao gồm quần áo, giày dép, khăn lau mặt,.... Đó là một chuyến đi đáng nhớ vì tôi được tham gia rất nhiều hoạt động bổ ích như chia sẻ về bản thân, lập đội chơi trò chơi, kéo co,... cùng những người bạn của mình. Khi về đến nhà, vì vô cùng vui vẻ và hạnh phúc, tôi đã kể lại ngay chuyến đi của mình cho bố mẹ.