Bài 8: Một số vật liệu, nhiên liệu và nguyên liệu thông dụng

Phần mở đầu 

• Quan sát hình bên và kể tên một số bộ phận của ô tô. Cho biết các bộ phận đó được làm từ vật liệu nào. Nhiên liệu dùng cho động cơ ô tô là gì?

Trả lời:

Một số bộ phận và nhiên liệu:

• Nắp ca-pô: Kim loại tổng hợp

• Đèn pha: nhựa cứng, thủy tinh, kim loại

• Gương chiếu hậu: gương

• Bánh xe: cao su

• Vô lăng: nhựa

• Bàn đạp ga/phanh: kim loại, nhôm

Nhiên liệu dùng cho ô tô: xăng, dầu, diesel sinh học...

I. Một số vật liệu thông dụng

• Quan sát trả lời câu hỏi: Kể tên những vật liệu mà em biết.

Trả lời

Thép, đồng, nhôm, titan, cacbon, cao su, nhựa, thủy tinh, gốm, sứ...

1. Tính chất và ứng dụng của một số vật liệu thông dụng

1.1. Nhựa

• Quan sát trả lời câu hỏi: Kể tên một số vật dụng bằng nhựa. Chúng có đặc điểm gì?

Trả lời

Một số vật dụng bằng nhựa: ghế, bàn, cốc nước, chậu nhựa, bình nước, vỏ bút, thước, hộp đựng thức ăn...

Đặc điểm: dễ tạo hình, nhẹ, dẫn điện kém, không dẫn điện

1.2 Kim loại

• Quan sát trả lời câu hỏi: Quan sát hình 8.2, nêu một số ứng dụng của kim loại. Cho biết ứng dụng đó dựa trên tính chất nào.

Trả lời

Ứng dụng của kim loại:

• Làm xoong, nồi: dẫn nhiệt, nhẹ, bền

• Dây dẫn điện: dẫn điện, dẻo, bền

• Cầu: bền, cứng

• Vỏ máy bay: cứng, chịu được áp lực, nhẹ, bền

• Vận dụng: Kể tên một số vật dụng được chế tạo từ kim loại (nhôm, đồng ...)

Trả lời

• Xoong, nồi, ấm nước: nhôm

• Dây điện: đồng

• Cuốc, xẻng, búa, liềm: sắt

1.3 Cao su

• Quan sát trả lời câu hỏi: Dựa vào tính chất nào mà cao su được sử dụng để chế tạo lốp xe

Trả lời

Cao su có tính chất: có khả năng chịu bào mòn, cách điện và không thấm nước.

1.4 Thủy tinh

• Quan sát trả lời câu hỏi: Dựa vào tính chất nào mà thủy tinh thường được sử dụng làm dụng cụ trong phòng thí nghiệm?

Trả lời

Thủy tinh không thấm nước, bền với điều kiện của môi trường, không tác dụng với nhiều hóa chất. Thủy tinh trong suốt dễ quan sát các phản ứng hóa học trong ống nghiệm bằng thủy tinh.

• Vận dụng: Hãy kể tên một số vật dụng bằng thủy tinh ở gia đình em. Em cần lưu ý gì khi sử dụng chúng?

Trả lời

Một số vật dụng bằng thủy tinh: cốc, bát, ly rượu, chai, bình hoa, bóng đèn, màn hình tivi,...

1.5 Gốm

• Luyện tập: So sánh tính chất của thủy tinh và gốm

Trả lời

	Thủy tinh	Gốm
Giống	Cứng và bền với môi trường
Khác	Không thấm nước	Có thể thấm nước
	Trong suốt, có thể cho ánh sáng đi qua	Không thể cho ánh sáng đi qua
	Chịu được nhiệt độ thấp hơn	Chịu được nhiệt độ cao

1.6 Gỗ

• Quan sát trả lời câu hỏi: Nêu một số ứng dụng của vật liệu gỗ trong đời sống và sản xuất.

Trả lời

Một số ứng dụng của vật liệu gỗ trong đời sống: cửa, giường, tủ, bàn, sàn gỗ, muôi, thìa, đũa, kệ sách...

Một số ứng dụng của vật liệu gỗ trong sản xuất: giấy, nội thất, đồ trang trí, đồ mỹ nghệ...

• Luyện tập: Chọn một tính chất cơ bản của vật liệu và đề xuất cách kiểm tra tính chất đó theo bảng 8.1

Tên vật liệu	Tính chất cơ bản	Đề xuất cách kiểm tra	Dấu hiệu
Nhựa	Nhẹ	Lấy mẫu nhựa đặt vào chậu nước	Mẩu nhựa nổi trên mặt nước
?	?	?	?

 

Trả lời

Tên vật liệu	Tính chất cơ bản	Đề xuất cách kiểm tra	Dấu hiệu
Nhựa	Nhẹ	Lấy mẫu nhựa đặt vào chậu nước	Mẩu nhựa nổi trên mặt nước
Thủy tinh	Trong suốt, ánh sáng có thể lọt qua	Lấy lọ thủy tinh đặt lên chiếc gối bông	Gối bị lún xuống
Cao su	Dẻo, không thấm nước	Dây chun buộc tóc	Buộc được nhiều vòng, không dễ bị đứt
Xoong nhôm	Dẫn điện, dẫn nhiệt	Đun nước, thấy nước nóng lên	Nước sôi, bốc hơi
Giấy	Nhẹ, thấm nước, dễ cháy	Đặt mẩu giấy vào cốc nước	Giấy ngấm nước, dễ bủn

2. Sử dụng dụng các vật liệu đảm bảo sự phát triển bền vững

• Quan sát, trả lời câu hỏi: Tìm một số dẫn chứng để chỉ ra rằng việc sử dụng nhựa không hợp lý, không hiệu quả có thể tác động tiêu cực đến sức khỏe con người và môi trường. Chúng ta cần làm gì để giảm thiểu rác thải nhựa?

Trả lời

Việc sử dụng các vật liệu không hợp lí, không hiệu quả làm lãng phí tài nguyên và gây nhiều tiêu cực đến sức khỏe con người và môi trường.

Ví dụ:

• Động vật dưới biển bị mắc vào rác thải nhựa do con người thải ra

• Đốt rác thải nhựa gây ô nhiễm môi trường, có thể gây đau đầu, nôn mửa ở người

• Túi nilon mất hàng triệu năm để phân hủy

Để sử dụng các vật liệu an toàn, hiệu quả và đảm bảo sự phát triển bền vững, cần bảo vệ, bảo quản và sử dụng đúng cách, khuyến khích dùng các vật liệu có thể tái sử dụng, hạn chế dùng các vật liệu khó phân hủy.

• Luyện tập: Lấy một số ví dụ về việc sử dụng một số vật liệu an toàn, hiệu quả và đảm bảo sự phát triển bền vững

Trả lời

• Trồng cây vào chậu bằng cao su

• Tái sử dụng chai nước, bình, lon...

• Sử dụng túi giấy, túi vải đựng đồ

• Sử dụng cầu chì giúp phòng tránh các hiện tượng quá tải đường dây

• Một số sản phẩm xây dựng (ngói, gạch, sơn...) chống ẩm, mốc.

II. Một số nhiên liệu thông dụng

• Quan sát trả lời câu hỏi: Kể tên một số loại nhiên liệu rắn, nhiên liệu lỏng, nhiên liệu khí mà em biết.

Trả lời

• Nhiên liệu rắn: than đá, than củi,...

• Nhiên liệu lỏng: xăng, dầu,...

• Nhiên liệu khí: khí thiên nhiên, khí dầu mỏ,...

1. Tính chất và ứng dụng của một số nhiên liệu thông dụng

1.1 Than

• Quan sát trả lời câu hỏi: Than (than đá, than củi) có những tính chất và ứng dụng gì trong đời sống và sản xuất.

Trả lời

Tính chất của than: cháy trong không khí, tỏa nhiều nhiệt

Ứng dụng: than được dùng nhiều để đun nấu, sưởi ấm, chạy động cơ. Hiện nay than chủ yếu được sử dụng làm nhiên liệu trong công nghiệp.

1.2 Xăng, dầu

• Luyện tập: Hãy đề xuất phương án kiểm chứng xăng nhẹ hơn nước và không tan trong nước

Trả lời

Nhỏ một vài giọt xăng vào cốc nước, xăng nổi lên trên => Chứng tỏ xăng nhẹ hơn nước và không tan trong nước

2. Sơ lược về an ninh năng lượng

• Quan sát trả lời câu hỏi: Biển báo đặt ở các trạm xăng như hình sau có ý nghĩa gì?

Trả lời

Biển 1: Không sử dụng điện thoại

Biển 2: Cấm lửa

Biển 3: Cấm hút thuốc

3. Sử dụng nhiên liệu an toàn hiệu quả và đảm bảo sự phát triển bền vững

• Luyện tập: Khí thải (carbon dioxide, nitrogen dioxide, sulfur dioxide,...) bụi mịn do quá trình đốt than, xăng dầu ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe con người, môi trường và xã hội?

Trả lời

Khí thải ảnh hưởng sâu sắc đến môi trường vì nó cực độc, và có thể góp phần gây ra các điều kiện không khí và ozone trên mặt đất rất nguy hiểm. Khí thải gây nghẹt thở và tắc nghẽn trong không khí, còn có xu hướng phản ứng với các tác nhân khác để tạo thành axit nitric và nitrat hữu cơ, góp phần hình thành mưa axit. Mưa axit do một vài chất khí tạo ra cực kỳ có hại cho thực vật và động vật trên khắp thế giới, và có thể dẫn đến các vấn đề tiếp theo trong hệ thống nước.

Ảnh hưởng tới sức khỏe con người: Khí thải làm tăng khả năng mắc các vấn đề về hô hấp, ung thư và các vấn đề về phổi, tim, tuần hoàn và phổi.

• Quan sát trả lời câu hỏi: Nêu các cách sử dụng nhiên liệu an toàn, hiệu quả và đảm bảo sự phát triển bền vững

Trả lời

• Duy trì các điều kiện thuận lợi cho sự cháy cung cấp đủ không khí, tăng diện tích tiếp xúc giữa nhiên liệu và không khí.

• Điều chỉnh lượng nhiên liệu để duy trì sự cháy ở mức độ cần thiết, phù hợp với nhu cầu sử dụng

• Tăng cường sử dụng những nhiên liệu có thể tái tạo và ít ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe con người, như xăng sinh học (E5, E10,...)

• Vận dụng: Các việc làm sau có tác dụng gì?

a. Thổi không khí vào lò

b. Chẻ nhỏ củi khi đun nấu

c. Không để lửa quá to khi đun nấu

Trả lời

a. Thổi không khí vào lò để thêm khí oxi lửa cháy lớn, nhiệt độ cao

b. Chẻ nhỏ củi giúp tăng bề mặt tiếp xúc với khí oxi (không khí)

c. Để lửa quá to khi đun nấu gây mất an toàn, lãng phí và ô nhiễm môi trường

III. Một số nguyên liệu thông dụng

• Vận dụng: Kể tên một số nguyên liệu được sử dụng trong đời sống hằng ngày mà em biết. Từ những nguyên liệu đó có thể tạo ra những sản phẩm gì?

Trả lời

Đá vôi: làm vật liệu trong xây dựng, sản xuất vôi, xi măng... => Sản phẩm: tượng đá vôi

Quặng: sản xuất kim loại, phân bón, đồ gốm sứ,...

1. Tính chất và ứng dụng của một số nguyên liệu thông dụng

1.1 Quặng

• Quan sát trả lời câu hỏi: Em hãy nêu tên và ứng dụng của một số loại quặng.

Trả lời

• Quặng bauxite được dùng để sản xuất nhôm

• Quặng apatite được dùng để sản xuất phân lân;

• Quặng hematite được dùng để sản xuất sắt, gang, thép,...

1.2 Đá vôi

• Quan sát trả lời câu hỏi: Em có thể kiểm tra độ cứng của đá vôi bằng cách nào?

Trả lời

Để khai thác đá vôi người ta phải sử dụng bom, mìn và máy móc

• Quan sát trả lời câu hỏi: Vì sao mưa acid có thể làm hư hại các tượng đá vôi để ngoài trời?

Trả lời

Đá vôi tương đối cứng, không tan trong nước nhưng tan trong acid. Vì thế tượng đá vôi để ngoài trời dễ bị hư hại.

2. Sử dụng nguyên liệu an toàn hiệu quả và đảm bảo sự phát triển bền vững

• Luyện tập: Hiện nay, nước ta còn nhiều lò nung vôi thủ công đang hoạt động. Nêu những tác động tiêu cực của chúng đối với môi trường.

Trả lời

Nhiều lò nung vôi thủ công thường khai thác quá mức và không có kế hoạch có thể khiến nguyên liệu bị cạn kiệt. Công nghệ khai thác, chế biến, sử lí quặng thải không chuyên nghiệp sẽ thải nhiều hóa chất độc hại.

• Quan sát trả lời câu hỏi: Nêu một số biện pháp sử dụng các nguyên liệu an toàn, hiệu quả và đảm bảo sự phát triển bền vững.

Trả lời

Một số biện pháp:

• Đổi mới công nghệ khai thác, chế biến.

• Kiểm soát xử lý chất thải, bảo vệ môi trường

• Khai thác nguyên liệu có kế hoạch

• Thăm dò, nghiên cứu nhiều loại nguyên liệu khác thay thế

• Ứng dụng: Hãy nêu ví dụ về việc sử dụng các nguyên liệu an toàn, hiệu quả và bảo bảo sự phát triển bền vững ở địa phương em.

Trả lời

Địa phương em đã hạn chế các hầm lò khai thác (than; đá vôi …) thủ công để đảm bảo sự phát triển bền vững và giữ gìn cảnh quan thiên nhiên.

Trên đây là Trả lời cách soạn Khoa học tự nhiên 6 Bài 8: Một số vật liệu, nhiên liệu và nguyên liệu thông dụng trong chương trình sách mới Cánh diều mà các bạn học sinh có thể tham khảo. Hy vọng rằng bài viết sẽ giúp các bạn học sinh hiểu rõ hơn về bài học này!