Bài 6: Tự nhận thức bản thân

I. Khởi động

Em hãy viết ra giấy các thông tin sau và chia sẻ với người bạn bên cạnh.

Trả lời:

• Ba điều mà em thích: nghe nhạc, chơi game, vẽ tranh.

• Ba điều mà em không thích:  đọc sách, làm bài tập, học tiếng anh.

• Ba điểm mạnh của em: khéo léo, hòa đồng, chân thành.

• Ba điểm cần cố gắng của em: chăm chỉ, kiên nhẫn, không được nóng vội.

• Ước mơ của em: Làm họa sĩ. 

II. Khám phá

1. Em hãy đọc thông tin sau và trả lời câu hỏi:

Mình là Linh, năm nay mười một tuổi và đang là học sinh lớp 6 của trường Trung học cơ sở Nguyễn Huệ. Mình thấp và mũm mĩm nên mọi người gọi mình là Doraemon. Mình không thấy buồn mà ngược lại mình rất thích biệt danh đó, vì Doraemon là nhân vật truyện tranh mà mình vô cùng yêu thích. Mình có nước da ngăm đen giống bố. Lúc đầu, mình cảm thấy hơi tự ti, nhưng mẹ mình nói rằng da ngăm đen trông rất khỏe mạnh.

Là con út trong gia đình, mình được bố và mẹ yêu quý nhưng không vì thế mà mình ỷ lại, lười biếng. Ngoài thời gian học, mình và chị thường chăm sóc cây xanh và nấu ăn cùng mẹ.

Ở lớp, mình là học sinh có học lực khá. Mình luôn cởi mở, hòa đồng nên được các bạn yêu quý. Tuy nhiên, mình cũng có điểm chưa tốt là rất dễ nổi nóng. Mình tự nhủ sẽ cố gắng khắc phục hạn chế này để hoàn thiện bản thân hơn.

(1) Bạn Linh đã tự nhân ra các đặc điểm nào của bản thân?

Trả lời:

Bạn Linh tự nhận ra những đặc điểm của bản thân: Linh có làn da ngăm đen giống bố; thân hình mũm mĩm như Đoraemon; tính tình dễ nổi nóng; Linh vui vẻ, hòa đồng rất được bạn bè yêu quý.

(2) Từ câu chuyện của bạn Linh, em hiểu thế nào là tự nhận thức bản thân?

Trả lời: 

Từ câu chuyện của bạn Linh em hiểu tự nhận thức bản thân là: Em cần nhận thức rõ điểm mạnh, điểm yếu của bản thân mình, hiểu rõ chính xác bản thân, biết mình cần gì, muốn gì, từ đó phát triển những điểm mạnh và khắc phục những hạn chế điểm yếu của bản thân.

2. Em hãy đọc các thông tin và cho biết bạn Long, Vân, Ân, Hiếu đã nhận thức bản thân như thế nào.

1. Long nhận ra mình khá thông minh bởi trong những lần cùng giải bài tập với các bạn, Long luôn là người tìm ra cách giải nhanh và đáp án chính xác.

2. Vân có thói quen ghi chép lại suy nghĩ, cảm xúc, việc làm hằng ngày của mình vào nhật ký. Khi đọc lại, Vân nhận ra mình khá nhút nhát bởi nhiều lần biết đáp án nhưng không dám xung phong để trả lời câu hỏi của thầy cô.

3. Khi tham gia hội thi “Nét đẹp Đội viên” do trường tổ chức, Ân đã trình diễn bộ trang phục của mình với phong thái rất tự tin dù đó là lần đầu tiên thể hiện. Ân rất thích thú khi khám phá ra khả năng này của bản thân.

4. Nhiều bạn trong lớp nhận xét Hiếu rất dễ nổi giận nếu ý kiến của Hiếu không được các bạn khác đồng tình. Điều này khiến các bạn e ngại khi thảo luận nhóm với Hiếu. Vì vậy, Hiếu tự nhủ sẽ phải thay đổi để bình tĩnh hơn.

(?) Theo em, việc tự nhận thức bản thân có ý nghĩa như thế nào?

Trả lời:

Các bạn Long, Vân, Ân, Hiếu đã tự nhận thức bản thân bằng cách:

- Long nhận thức ra mình khá thông minh môn toán trong những lần giải toán cùng các bạn.

- Vân nhận thức ra mình hơi nhút nhát từ những lần ghi lại thói quen suy nghĩ, cảm xúc của mình vào nhật ký.

- Ân nhận thức ra mình rất tự tin khi tham gia hội thi “Nét đẹp đội viên” của trường.

- Hiếu nhận thức ra mình hay nóng giận từ các lời nhận xét của các bạn trong lớp, khi hoạt động nhóm các bạn rất ngại khi học cùng nhóm với Hiếu.

(?) Theo em, việc tự nhận thức bản thân có ý nghĩa: chúng ta hiểu về chính mình, chấp nhận và tôn trọng bản thân, tự tin, cởi mở, phát triển những điều tốt, khắc phục những điều chưa tốt, tự nhận thức bản thân giúp ta khám phá ra những khả năng tiềm ẩn của chính mình mà từ trước đến giờ mình chưa nhận ra.

3. Dựa vào bảng thông tin dưới đây, em hãy cho biết các bạn đã tự nhận thức bản thân bằng cách nào.

Trả lời: 

Hình 1: Tham gia các hoạt động sinh hoạt, học tập hằng ngày.

Hình 2: Lắng nghe ý kiến người khác như thầy cô, bạn bè, những người xung quanh

Hình 3: Tham gia các hoạt động thử thách để khám phá bản thân.

4. Em hãy chọn một trong các chủ đề sau đây để thuyết trình ngắn gọn trong nhóm:

- Tự tin là chính mình.

- Chấp nhận và tôn trọng bản thân.

- Thể hiện bản thân trong mối quan hệ với người khác.

Trả lời: 

Chủ đề: Tự tin là chính mình. 

Mỗi người chúng ta sinh ra là một cá thể riêng biệt, mang một cá tính riêng, màu sắc riêng, không ai giống ai và cũng không có ai sống để làm bản sao của người khác. Chính vì vậy, chúng ta hãy sống cuộc sống của chính mình, hãy là chính mình. Luôn là chính mình mang ý nghĩa mỗi người hãy biết trân trọng bản thân, bằng lòng với nó và cố gắng phát triển bản thân mình, trở thành một người tốt, có ích cho xã hội. Bạn có thể không học giỏi nhưng bạn lại có tài vẽ đẹp, hát hay. Bạn có thể gầy nhưng bạn lại có gương mặt xinh đẹp. Bạn có thể không xinh nhưng bạn lại có giọng nói ấm áp. Bạn có thể không giỏi cầm, kỳ, thi, họa nhưng bạn lại biết nấu ăn ngon... Giá trị của bạn không phải bạn sinh ra ở đâu, bạn bắt đầu như thế nào mà ở cái đích bạn đạt được có bao nhiêu sự cố gắng nỗ lực của bạn. Để đi đến được thành công chưa bao giờ là dễ dàng và quá trình bạn đi trên con đường đó sẽ giúp bạn tìm ra giá trị đích thực của bản thân. Chối bỏ bản thân mình là bạn đang đánh mất đi cơ hội để bạn được hoàn thiện mình hơn. Bất kỳ ai sinh ra cũng có những điểm mạnh nhất định của mình mà chính bản thân ta phải tự mình tìm lấy nó. Tự mình vun đắp cho tâm hồn mình, sống một cách đơn giản cho cuộc đời đơn giản. Khi ấy, bạn sẽ tìm được con đường đúng đắn và có hạnh phúc, đừng vì ngưỡng mộ mà cầm bản đồ của người khác miệt mài dò đường của mình.

III. Luyện tập

1. Em hãy tự nhận xét về bản thân theo các gợi ý dưới đây:

Trả lời: 

Gợi ý:

- Ngoại hình: Cao, gầy

- Tính cách: Hướng nội, hòa đồng, dễ gần.

- Sức khỏe: Tốt và ổn định.

- Kỹ năng học tập: Siêng năng, chăm chỉ, trách nhiệm và có tính sáng tạo. 

- Năng khiếu: Vẽ tranh, chơi đàn, hát.

- Mối quan hệ với người thân (ông, bà, bố, mẹ, anh, chị, em...): Ngoan ngoãn, lễ phép, biết ơn và tôn trọng.

- Mối quan hệ với thầy cô, bạn bè: Lễ phép, hòa đồng, chân thành và gần gũi. 

- Điểm mạnh: Sáng tạo, tự tin và thấu cảm. 

- Hạn chế: Rụt rè, nhút nhát và chậm chạp, sợ đám đông. 

2. Em hãy tìm hiểu và ghi lại nhận xét của người khác (thầy/cô, bố mẹ, bạn bè...) về em và đối chiếu với những gì em tự đánh giá bản thân.

Trả lời: 

• Thầy cô nhận xét: Em là một học sinh hơi ít nói, nhận thức tốt, nhiệt tình; ngoại hình tốt, sức khỏe bình thường; học lực Giỏi...

• Bạn bè nhận xét: Em là người hòa đồng, dễ chơi, luôn giúp đỡ bạn bè

• Bố mẹ nhận xét: Em vẫn chưa chăm chỉ làm việc nhà, giúp đỡ bố mẹ. Học tập luôn tự giác.

3. Em hãy giải quyết các tình huống sau:

Tình huống 1: Mai là học sinh lớp 6 trường THCS A. Mai có khả năng ca hát nhưng lại khá nhút nhát. Vào dịp chào mừng ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11, trường của Mai tổ chức thi văn nghệ. Hùng, bạn thân của Mai, đã động viên Mai đăng ký tham gia. Tuy nhiên, Mai vẫn băn khoăn và nói: “Ở các lớp khác nhiều bạn hát hay lắm, mình không tham gia đâu”.

(?) Nếu là Hùng, em sẽ nói gì với Mai?

Trả lời: 

Nếu là Hùng, em sẽ nói với Mai: “Mai hát cũng rất hay, cậu hãy mạnh dạn thể hiện tài năng của mình, có như vậy mới phát triển được bản thân”.

Tình huống 2: Tùng là một trong những học sinh giỏi lớp 6A. Bạn học tốt nhiều môn và thường chuẩn bị rất kỹ mỗi khi được giao nhiệm vụ học tập trong nhóm. Tuy nhiên, Tùng lại ngại nói trước đám đông. Vì mỗi lần thuyết trình, Tùng dễ nói lắp bắp, tay chân run rẩy dù chuẩn bị bài cẩn thận.

(?) Nếu là Tùng, em sẽ khắc phục hạn chế này bằng cách nào? 

Trả lời:

Nếu là Tùng, em sẽ khắc phục hạn chế này bằng cách: em sẽ tập luyện thuyết trình trước gương, thường xuyên tham gia các hoạt động của lớp, của trường để tiếp xúc với đám đông nhiều hơn và sẽ mạnh dạn phát biểu trong các buổi tham gia hoạt động.

IV. Vận dụng

1. Em hãy tham gia các hoạt động tập thể (ở lớp, trường, nơi em ở...) và ghi lại những trải nghiệm, đặc điểm, khả năng mới mà em khám phá được ở bản thân.

Trả lời:

• Em tham gia chương trình “Kết nối tri thức” tại trường học

• Trải nghiệm của bản thân: Được tham gia lên ý tưởng và thuyết trình trước toàn trường về ý tưởng học tập sáng tạo của bản thân.

• Đặc điểm: các bạn được giao lưu, trao đổi với nhau các kế hoạch, kinh nghiệm học tập hiệu quả.

•  Khả năng mới khả năng mới mà em khám phá được bản thân: tự tin trước đám đông.

2. Chọn và thực hiện một trong các gợi ý sau:

(1). Mỗi ngày tìm một điểm thú vị kèm theo một điểm chưa hài lòng về bản thân em. Sau đó, ghi vào một tờ giấy và gấp lại, bỏ vào một chiếc hộp.

Sau vài tuần, em mở ra, xem lại và tự hỏi: Mình còn tồn tại điểm chưa hài lòng ấy nữa không?

(2). Tưởng tượng em có giọng kể hay và được cả lớp đề nghị tham gia cuộc thi kể chuyện cấp trường. Em quyết định tham gia để thể hiện bản thân.

Sau đó, suy nghĩ về cách thể hiện hết những điểm mạnh của em trong lần thi này.

Nêu ra 5 ưu điểm cần khai thác để thể hiện phần thi của mình.

Trả lời: 

Chọn gợi ý (2). 

Cách thể hiện hết những điểm mạnh của em trong lần thi kể chuyện cấp trường là: Tự tin vào năng lực của mình, luyện tập và chuẩn bị tốt, tham gia thi với tinh thần hết mình và hết sức. 

5 ưu điểm cần khai thác để thể hiện phần thi của mình: giọng kể hay và truyền cảm, ngôn ngữ cơ thể phù hợp, sự tự tin vào chính mình, sự tôn trọng người khác, sự trung thực và chân thành.