Bài 3: Siêng năng, kiên trì

I. Khởi động

Chơi trò chơi Ai nhanh hơn

Cách chơi: Ai tìm được nhiều câu ca dao tục ngữ nói về siêng năng, kiên trì trong một thời gian nhất định là người thắng cuộc.

Trả lời:

Cần cù bù thông minh.

Có cứng mới đứng được đầu gió.

Chớ thấy sóng cả mà ngã tay chèo.

Người có chí thì nên, nhà có nền thì vững.

Có công mài sắt, có ngày nên kim.

II. Khám phá

1. Em hãy đọc câu chuyện sau và trả lời các câu hỏi dưới đây: 

Quan trọng nhất lá hành trình...

Năm 6 tuổi, một tai nạn không may khiến Cừ bị mù mắt, thế là phải nghỉ học. Những ngày đầu tự đi đứng, vệ sinh cá nhân với Cừ là một thách thức. Khi tiếp xúc với chữ nổi, Cừ muốn bỏ cuộc vì quá khó khăn. Rồi Cừ suy nghĩ: nếu mắt không thể sáng lại, mình phải quyết tâm, kiên trì nỗ lực thường xuyên tập luyện để thích ứng...

Cừ bắt đầu quyết tâm học chữ nổi và chủ động tìm kiếm sự hỗ trợ, chia sẻ kinh nghiệm của các anh chị đồng cảnh ngộ qua các clip. Nhờ vào sự siêng năng và kiên trì, Cừ biết đọc, biết viết, biết sử dụng máy tính và nhiều đồ dùng bằng tay. Không những vậy, Cừ còn học đàn và vừa chơi đàn vừa hát rất hay. Mỗi lúc gặp khó khăn, trở ngại, Cừ tự nhủ: Quan trọng nhất không phải là điểm xuất phát mà là hành trình cố gắng thường xuyên, liên tục và không ngừng vượt khó...

Hôm nay, được tuyên dương và trao tặng bằng khen dành cho gương mặt thiếu niên kiên trì, vượt khó, vươn lên, Cừ cảm thấy thật tự hào về những gì mình đã không ngừng cố gắng. Nước mắt rơi ngọt ngào trên má và nụ cười thật tươi của Cừ làm ai nghe đến câu chuyện của Cừ cũng đong đầy hạnh phúc.

Sơn Huỳnh

(1) Vì sao Cừ được trao bằng khen?

Trả lời: 

Cừ được trao giấy khen vì Cừ có tinh thần kiên trì, nỗ lực cố gắng vượt qua hoàn cảnh khó khăn. Dù Cừ bị mù do tai nạn, nhưng với nghị lực kiên cường Cừ đã vượt qua những rào cản, quyết tâm đánh bại số phận để có được những thành tích đáng tự hào và ngưỡng mộ.

(2) Từ câu chuyện của Cừ, em rút ra được bài học gì cho bản thân?

Trả lời:

Từ câu chuyện của Cừ, em rút được bài học cho bản thân: Phải luôn phải cố gắng, nỗ lực hết mình cho dù trong hoàn cảnh khó khăn thế nào. Tất cả những khó khăn thử thách chỉ là những phép thử, người có nỗ lực, kiên trì thì sẽ gặt hái được nhiều thành công.

2. Hãy nêu suy nghĩ của em về các danh ngôn sau: 

Trên đường thành công không có dấu chân của kẻ lười biếng. (Lỗ Tấn)

Nghị lực và kiên trì sẽ chiến thắng tất cả. (Benjamin Franklin)

(?) Dựa vào hai câu danh ngôn trên, em hãy tự đánh giá về sự siêng năng, kiên trì của bản thân em đạt và chưa đạt như thế nào?

Trả lời;

Những suy nghĩ của em về câu danh ngôn trên: 

Trên đường thành công không có dấu chân của người lười biếng (Lỗ Tấn).

Câu danh ngôn của Lỗ Tấn đã khẳng định rằng, muốn có thành công thì cần phải có sự cố gắng, nỗ lực, siêng năng và kiên trì với mục tiêu của mình. Ngược lại, những kẻ lười biếng sẽ không bao giờ thành công được vì thành công không tự nhiên đến mà phải cố gắng đi tìm.

Nghị lực và kiên trì sẽ chiến thắng tất cả. (Benjamin Franklin)

Câu danh ngôn cho chúng ta thấy khi con người có đủ sự tự tin, siêng năng, kiên trì và đủ sự dũng cảm thì những khó khăn nào cũng có thể vượt qua. Nghị lực và kiên trì sẽ đánh bại tất cả những gì cản đường nó, câu nói là lời quyết tâm không lùi bước của tác giả.

Dựa vào 2 câu danh ngôn trên, em thấy bản thân mình chưa thực sự quyết tâm, chưa có sự kiên trì và chăm chỉ trong cuộc sống. Gặp những việc khó em vẫn tự ti về khả năng của mình, em chưa cố gắng để làm hết những bài toán khó hay em chưa thực sự chăm chỉ để giúp bố mẹ công việc nhà. Và em tự nhắc nhở bản thân mình sẽ phải thay đổi, sẽ phải cố gắng và nỗ lực hơn nữa, luôn có niềm tin vào tương lai, siêng năng, kiên trì, dũng cảm trong tất cả công việc, em tin trong tương lai em sẽ thành công.

3. Em hãy quan sát các hình ảnh dưới đây để xác định biểu hiện của siêng năng, kiên trì và chưa siêng năng, kiên trì.

(?) Ngoài những biểu hiện trên, hãy kể thêm những biểu hiện khác của siêng năng, kiên trì trong lao động, học tập và sinh hoạt hằng ngày mà em biết. Theo em, siêng năng, kiên trì mang lại ý nghĩa gì?

Trả lời: 

Những hình ảnh biểu hiện siêng năng kiên trì, chưa siêng năng kiên trì:

- Biểu hiện của siêng năng, kiên trì: Hình 3, hình 5 và hình 6

- Chưa siêng năng, kiên trì: Hình 1 và hình 4

(?) Kể thêm những biểu hiện khác của siêng năng, kiên trì trong lao động, học tập và sinh hoạt hằng ngày mà em biết: Cần cù, sáng tạo, cầu thị, nỗ lực, quyết tâm, tự tin...

Theo em, siêng năng, kiên trì mang lại ý nghĩa: Siêng năng kiên trì giúp con người vượt qua khó khăn, thử thách và hướng đến thành công.

III. Luyện tập

1. Đọc tình huống và thực hiện theo yêu cầu

• Tình huống 1: Hôm nay trời mưa to, em lưỡng lự có nên đi học võ hay không.

(?) Em chọn cách ứng xử nào? Vì sao?

Trả lời: 

Em sẽ chọn đi học, vì dù trời mưa nhưng nhà trường vẫn dạy học bình thường thì chúng ta vẫn phải cố gắng đến lớp không nên lười biếng.

Chúng ta chỉ được phép nghỉ học trong trường hợp có lý do cụ thể hoặc có thông báo nghỉ học từ nhà trường.

• Tình huống 2: Đêm khuya và bên ngoài trời rất lạnh, em còn bài tập chưa làm xong. Em phân vân không biết nên đi ngủ hay là tiếp tục làm cho xong các bài tập.

(?) Em chọn cách ứng xử nào? Vì sao?

Trả lời:

Em sẽ cố gắng làm bài tập tiếp đến khi xong rồi mới đi ngủ. Vì khi làm bài chưa xong mà đã đi ngủ hôm sau lên lớp sẽ không có bài để cô kiểm tra và đó cũng là một hành động lười biếng trong học tập.

• Tình huống 3: Hùng đang dọn dẹp nhà cửa thì Tuấn sang chơi. Tuấn rủ: “Đi đá bóng đi, cả tuần học rồi, chủ nhật phải được tự do, thoải mái. Lần nào sang cũng thấy cậu làm việc nhà là sao?”

(?) Nếu em là Hùng, em sẽ nói gì với Tuấn? Vì sao?

Trả lời:

Nếu em là Hùng em sẽ nói với Tuấn: “Khi nào mình dọn dẹp nhà cửa phụ bố mẹ xong mình sẽ đi đá bóng cùng cậu”. Vì đi học cả tuần chỉ có chủ nhật mới được nghỉ ở nhà nên mình tranh thủ chút thời gian rảnh để phụ bố mẹ".

• Tình huống 4: Vào năm học mới, Hoa đặt mục tiêu trở thành học sinh giỏi toán. Vì vậy, bạn luôn cố gắng giải thêm các bài tập khó. Mỗi lần, thấy Hoa đang loay hoay tìm lời giải bài toán khó, Mai đưa ra cho Hoa cuốn sách giải bài tập Toán 6 và nói: “Cậu chép đi cho nhanh, việc gì phải tốn thời gian suy nghĩ.”

(?) Em có đồng ý với ý kiến của Mai không? Vì sao?

Trả lời:

Em không đồng ý với ý kiến của Mai. Vì dù bài tập khó nhưng chúng ta cũng phải cố gắng nỗ lực tìm cách giải để nâng cao thêm kiến thức chứ không được chép như vậy. Hơn nữa, chép bài của bạn là hành động sai, thiếu trung thực không nên làm như vậy, chép bài sẽ hình thành thói quen ỷ lại vào người khác, lâu dần sẽ học càng ngày càng kém.

• Tình huống 5: Hai tháng nữa là đến Hội khỏe Phù Đổng toàn trường, Minh muốn thử sức ở cự li chạy 1000m dành cho nam. Hoàng khuyên: “Minh không nên tham gia vì ở trường có rất nhiều người chạy nhanh lắm.”

(?) Em sẽ đưa ra lời khuyên với Hoàng như thế nào?

Trả lời:

Trong một cuộc thi sẽ có nhiều người tham gia, kết quả sẽ có người thắng và người thua, Hoàng không nên tự ti vào khả năng của mình như vậy. Nếu như bạn kiên trì tập luyện, cố gắng hết sức mình thì có cơ hội chiến thắng, còn trong trường hợp thua thì cũng không nên nản lòng và hãy vui vẻ vì cậu đã làm hết sức mình rồi.

2. Liên hệ bản thân

• Hãy liệt kê những việc làm hàng ngày. Em thấy mình đã siêng năng chưa? Vì sao?

• Em đã từng nỗ lực hết sức vượt qua khó khăn để kiên trì hoàn thành một công việc hay chưa? Nếu có, hãy chia sẻ về điều đó.

Trả lời:

• Những việc làm hằng ngày: dậy sớm, quét nhà phụ mẹ, nấu cơm, tự giặt quần áo, học bài, phụ ông bà tưới cây…. Em thấy mình đã siêng năng. Vì em thường xuyên giúp bố mẹ và cố gắng làm những bài tập khó mà cô giáo giao về nhà.

• Em đã từng nỗ lực hết sức vượt qua khó khăn để kiên trì hoàn thành một công việc. Chẳng hạn trong học tập khi gặp một bài tập khó em sẽ cố gắng tìm cách giải, nếu không được em sẽ hỏi thầy cô hướng dẫn...

IV. Vận dụng

1. Thiết kế khẩu hiệu

• Em hãy thiết kế một khẩu hiệu về siêng năng, kiên trì trong học tập, lao động và các hoạt động khác của em và bạn bè.

• Em hãy ghi nhớ khẩu hiệu này và thực hành nó trong tình huống hay hoàn cảnh khác nhau mà bản thân gặp phải.

Trả lời:

Một khẩu hiệu về siêng năng kiên trì trong học tập, lao động và các hoạt động khác của em và bạn bè: 

“Cố gắng 1% mỗi ngày”

Nghĩa là: Nếu chúng ta nỗ lực cố gắng 1% mỗi ngày, sau một quá trình dài ta sẽ thấy bản thân mình tiến bộ hơn rất nhiều.

Em hãy ghi nhớ khẩu hiệu này và thực hành nó trong tình huống hay hoàn cảnh khác nhau mà bản thân gặp phải.

2. Thực hiện một trong các gợi ý sau

• Em hãy tìm câu chuyện về sự siêng năng, kiên trì của một bạn cùng tuổi mà em biết. Sau đó, chia sẻ với bạn thân hoặc viết đăng trên báo tường của lớp.

• Em hãy trồng một hạt giống bất kì, chăm sóc và theo dõi sự trưởng thành của cây. Sau đó, chia sẻ niềm vui với người thân, bạn bè. Từ đó, tiếp tục thử nghiệm gieo trồng nhiều hạt giống hơn dựa trên điều kiện của gia đình, lớp học.

Trả lời:

Bạn Lan là bạn học cùng lớp lại ở gần nhà em. Gia đình Lan khó khăn hơn gia đình em nhiều. Bố bạn mất từ sớm, mẹ bạn ốm yếu lại nuôi thêm hai em nhỏ nên cuộc sống của Lan rất vất vả. Sau mỗi buổi học, Lan thường phụ mẹ đi bán hàng, làm việc gia đình giúp đỡ mẹ. Tối đến, sau khi dọn hàng, khuya muộn nhưng Lan vẫn cố gắng học bài và làm bài đầy đủ để mai đi học. Mặc dù vậy nhưng Lan vẫn luôn học tốt và luôn đứng đầu lớp. Lan thật xứng đáng cho các bạn khác noi theo.