Bài 28: Mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên

I. Tác động của thiên nhiên đến với con người

Câu hỏi 1: Đọc thông tin trong mục a và quan sát hình 1, 2; em hãy nêu ví dụ về tác động của thiên nhiên đối với đời sống con người.

Trả lời:

Ví dụ tác động của thiên nhiên đối với đời sống con người:

- Trong cuộc sống hằng ngày thiên nhiên cung cấp cho chúng ta không khí, ánh sáng, nhiệt độ, nước,... để con người có thể tồn tại.

- Thiên nhiên cung cấp cho chúng ta nguồn lương thực tự nhiên (hoa, quả, trà, rau xanh, thịt,…).

- Các điều kiện tự nhiên như địa hình (cao hay thấp, gồ ghề hay bằng phẳng...), khí hậu (nóng hay lạnh, mưa nhiều hay mưa ít,...), đất trồng, nguồn nước,… đều có ảnh hưởng tới sự phân bố dân cư, đời sống và sinh hoạt hằng ngày của con người.

- Ở vùng đồng bằng sông Cửu Long có mạng lưới kênh rạch chằng chịt, người dân chèo thuyền buôn bán trên sông, hình thành các chợ nổi.

- Ở vùng băng giá như A-la-xca, người dân sử dụng phương tiện đi lại bằng xe kéo (dựa vào sức kéo của đàn chó).

Câu hỏi 2: Dựa vào thông tin trong mục b và các hình 3, 4, 5; em hãy nêu ví dụ về tác động của thiên nhiên tới sản xuất (nông nghiệp, công nghiệp hoặc dịch vụ).

Trả lời:

Ví dụ về tác động của thiên nhiên tới sản xuất (nông nghiệp, công nghiệp hoặc dịch vụ):

Các hoạt động sản xuất của con người đều chịu tác động của thiên nhiên. Điều kiện tự nhiên có thể tạo thuận lợi hay gây khó khăn cho hoạt động sản xuất. Với sự biến đổI khí hậu, thiên nhiên ngày càng gây nhiều trở ngại cho sản xuất của con người.

• Đối với sản xuất nông nghiệp:

Nông nghiệp là ngành sản xuất chịu tác động rõ rệt nhất của hoàn cảnh tự nhiên vì cây trồng và vật nuôi (đối tượng của sản xuất nông nghiệp) chỉ có thể tồn tại và phát triển bình thường khi có nhiệt độ, nước, ánh sáng, không khí,... phù hợp.

• Đối với sản xuất công nghiệp:

Tài nguyên thiên nhiên (đặc biệt là khoáng sản) là nguồn cung cấp nhiên liệu, năng lượng, nguyên liệu để các ngành công nghiệp hoạt động.

• Đối với giao thông vận tải và du lịch:

Địa hình đồng bằng thuận lợi để phát triển giao thông đường bộ hơn địa hình đồi núi. Nơi nhiều sông hồ thuận lợi cho phát triển giao thông đường thuỷ. Nơi có khí hậu ôn hoà, nhiều phong cảnh đẹp thuận lợi cho ngành du lịch.

II. Tác động của con người tới thiên nhiên

Câu hỏi 1: Theo em, những tác động nào của con người khiến tài nguyên thiên nhiên bị suy thoái.

Trả lời:

Những tác động của con người khiến tài nguyên thiên nhiên bị suy thoái:

• Khai thác quá mức các nguồn tài nguyên thiên nhiên.

• Nạn chặt phá rừng, đốt rừng làm nương rẫy và săn bắt động vật hoang dã.

• Sử dụng các chất hóa học, phân bón quá mức gây suy thoái đất.

• Các hoạt động công nghiệp xả thải các chất bẩn, khí Cacbonic làm ô nhiễm môi trường,…

Câu hỏi 2: Dựa vào hình 6, 7 và hiểu biết của em, hãy kể tên một số loại rác thải sinh hoạt, công nghiệp, nông nghiệp do con người đưa vào môi trường thiên nhiên.

Trả lời:

- Một số loại rác thải sinh hoạt: tro xỉ, tro than, các loại rau, củ quả đã bị hư, thối; cơm/canh/thức ăn còn thừa hoặc bị thiu; các loại bã chè, bã cafe;  các loại vỏ sò/ốc, vỏ trứng; các loại vỏ lon nước ngọt/lon bia/vỏ hộp trà; hộp giấy, bì thư, bưu thiếp đã qua sử dụng; 

- Một số loại rác thải công nghiệp: hóa chất, chất thải các ngành công nghiệp; đồ da, đồ cao su, đồng hồ hỏng, băng đĩa nhạc, radio… không thể sử dụng; gạch/ đá, đồ sành/sứ vỡ hoặc không còn giá trị sử dụng; ly/ cốc/ bình thủy tinh vỡ; thùng carton, sách báo cũ; chất thải ngành than, dầu khí;...

- Một số loại rác thải nông nghiệp: phân bón, hóa chất dư thừa; phân của động vật, chất thải của nông nghiệp, rơm rạ, cỏ, những loại bao bì, vỏ chai nhựa trong quá trình canh tác, thức ăn thừa cho động vật thừa, thuốc tăng trọng,...

III. Luyện tập và vận dụng

Câu hỏi 1: Em hãy nêu ví dụ về tác động của thiên nhiên đến sản xuất nông nghiệp, công nghiệp, giao thông vận tải và du lịch.

Trả lời:

Ví dụ về tác động của thiên nhiên đến sản xuất:

- Nông nghiệp: Vùng Nam Trung Bộ do có các nhánh núi ăn lan ra sát biển chia cắt nhỏ phần duyên hải thành các đồng bằng nhỏ hẹp khiến tiềm năng phát triển nông nghiệp hạn chế.

- Công nghiệp: Thềm lục địa phía Nam nước ta có nhiều dầu khí, thuận lợi cho ngành công nghiệp khai thác dầu khí phát triển.

- Giao thông vận tải: Vùng Tây Bắc, do địa hình núi cao hiểm trở khiến giao thông đi lại rất khó khăn.

- Du lịch: Vịnh Hạ Long là nơi có cảnh quan thiên nhiên rất đẹp và hùng vĩ với nhiều hang động, bãi tắm, cảnh sắc núi đá vôi độc đáo,... trở thành một địa điểm du lịch rất hấp dẫn đối với du khách trong nước và nước ngoài.

Câu hỏi 2: Hãy nêu một số hành động của con người làm ô nhiễm môi trường không khí và nước.

Trả lời:

Một số hành động của con người làm ô nhiễm môi trường không khí và nước:

- Không khí:

+ Khói bụi từ các phương tiện giao thông;

+ Đốt than tổ ong;

+ Đốt rơm rạ trên đồng ruộng;

+ Hoạt động sản xuất công nghiệp,...

- Nước:

+ Xả chất thải sinh hoạt, sản xuất ra ao, hồ, sông, suối chưa qua xử lí;

+ Khai thác và vận chuyển dầu khí trên biển;

+ Vứt rác bừa bãi ra ao, hồ, sông, suối,...

Câu hỏi 3: Ở nơi em sinh sống, điều kiện tự nhiên nào tác động nhiều nhất tới đời sống và sản xuất của người dân? Tại sao?

Trả lời:

HS tự liên hệ với địa phương nơi mình đang sống. Ví dụ: 

• Ở đồng bằng, đất trồng tác động nhiều nhất tới đời sống và sản xuất của người dân. Đất ở đồng bằng chủ yếu là đất phù sa, màu mỡ, giàu dinh dưỡng thích hợp trồng cây hoa màu và cây ăn quả. Đặc biệt là trồng lúa nước.

• Ở ven biển, khí hậu có tác động lớn và ảnh hưởng đến số ngày ra khơi, phơi sấy sản phẩm thủy sản, làm muối,…

Câu hỏi 4: Em hãy nêu một số sáng kiến để có thể giảm việc sử dụng túi ni-lông trong đời sống hằng ngày.

Trả lời:

Một số sáng kiến để có thể giảm việc sử dụng túi ni-lông trong đời sống hằng ngày:

• Sử dụng túi giấy, túi vải sử dụng nhiều, túi ni-lông tự hủy,... thay thế túi ni-lông;

• Khuyến khích các nhà phân phối, các nhà bán lẻ tham gia chương trình giảm phân phát túi ni-lông;

• Xây dựng hệ thống thu gom, tái chế, tái sử dụng túi ni-lông;

• Tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng,...