Bài 28: Lực ma sát

Câu hỏi mở đầu: Đẩy một khối gỗ trượt trên mặt bàn. Cho dù được đẩy mạnh trên bàn nhẵn, khối gỗ vẫn chuyển động chậm dần rồi dừng lại. Các vật chuyển động khác như xe máy, ô tô cũng tương tự, nếu bị tắt động cơ, chúng cũng chuyển động chậm dần rồi dừng lại. Lực nào làm khối gỗ trên hình 28.1 dừng lại?

Trả lời:

Khi đẩy hoặc kéo vật này chuyển động trên bề mặt của vật kia, giữa hai vật xuất hiện lực ma sát chống lại sự chuyển động đó => lực ma sát làm khối gỗ trên hình 28.1 dừng lại.

I. Lực ma sát trượt

Câu hỏi 1: Hãy tìm thêm ví dụ về lực ma sát trượt trong khoa học và đời sống.

Trả lời:

Ví dụ về lực ma sát trượt trong khoa học và đời sống:

• Ma sát giữa lưng em bé và mặt cầu trượt khi em bé chơi cầu trượt.

• Ma sát giữa dây đàn với tay hay dụng cụ đánh đàn.

• Khi viết bảng, có ma sát trượt giữa đầu phấn và mặt bảng.

• Ma sát giữa các chi tiết máy trượt lên nhau.

II. Lực ma sát nghỉ

Câu hỏi 1: Vì sao trong thí nghiệm này, dù có lực kéo nhưng khối gỗ vẫn đứng yên?

Trả lời:

Trong thí nghiệm này, dù có lực kéo nhưng khối gỗ vẫn đứng yên vì lực kéo nhỏ hơn lực ma sát nghỉ.

Câu hỏi 2: Hãy tìm ví dụ về lực ma sát nghỉ trong cuộc sống xung quanh em.

Trả lời:

Ví dụ về lực ma sát nghỉ:

• Xe ô tô đỗ bên đường nhờ có lực ma sát nghỉ mà nó đứng yên.

• Ma sát nghỉ giữa bàn chân và mặt đường giúp ta đứng vững mà không bị ngã.

Câu hỏi 3: Nếu lực ma sát rất nhỏ thì có thể xảy ra hiện tượng gì đối với việc viết bảng?

Trả lời:

Nếu lực ma sát rất nhỏ thì bảng sẽ bị trơn và nhẵn quá nên không thể dùng phấn để viết bảng được. Khi đó, người ta cần khắc phục bằng cách tăng độ nhám của mặt bảng.

III. Lực ma sát và bề mặt tiếp xúc

IV. Ma sát và chuyển động

Câu hỏi 1: Hãy tìm thêm ví dụ về lực ma sát cản trở chuyển động.

Trả lời:

Ví dụ về lực ma sát cản trở chuyển động:

• Lực ma sát ở phanh xe làm xe chuyển động chậm dần và dừng lại.

• Trục quay không có ổ bi làm cản trở chuyển động quay của bánh xe.

Câu hỏi 2: Hãy vẽ phác thảo bàn chân đẩy vào mặt đất theo hình 28.5. Vẽ một mũi tên biểu diễn lực ma sát giúp bàn chân không bị trượt.

Trả lời:

Câu hỏi 3: Hãy lấy ví dụ trong cuộc sống về:

• Làm giảm ma sát.

• Làm tăng ma sát.

Trả lời:

- Làm giảm ma sát: Lốp xe máy, xe ô tô đi lâu ngày bị mòn => giảm ma sát.

- Làm tăng ma sát: đường đất bị trơn, rải cát lên mặt đường làm tăng ma sát nghỉ giúp ta không bị trơn trượt.

Câu hỏi 4: Hãy thảo luận với bạn để đề xuất cách làm giảm tác hại của lực ma sát trong các trường hợp sau:

a) Đẩy một thùng hàng trên mặt sàn.

b) Xe đạp chuyển động trên đường.

Trả lời:

a) Để thùng hàng lên giá đẩy có gắn bánh lăn.

b) Thay lốp xe khi lốp bị mòn để tránh bị trơn trượt và đảm bảo phanh xe luôn hoạt động tốt để đảm bảo an toàn.

V. Lực cản của nước

Câu hỏi 1: Hãy tìm các ví dụ về vật hay con vật chuyển động trong nước có hình dạng phù hợp giúp làm được lực cản của nước.

Trả lời:

Ví dụ về vật hay con vật chuyển động trong nước có hình dạng phù hợp giúp làm được lực cản của nước là:

- Cá ép vây sát vào mình để giảm bớt lực cản chuyển động.

- Rắn, lươn, trạch có dạng thuôn nhọn, ít bị lực cản của nước.

Câu hỏi 2: Em hãy cho biết trong các hiện tượng sau đây, ma sát có lợi hay có hại:

a) Khi đi trên sàn nhẵn mới lau ướt dễ bị ngã.

b) Bảng trơn, viết phấn không rõ chữ.

Trả lời:

a) Sàn mới lau rất trơn, vì vậy khi đi trên sàn mới lau thì ma sát nghỉ giữa bàn chân với đá hoa nhỏ, làm người dễ trượt ngã. Lực ma sát trong trường hợp này là có lợi.

b) Bảng trơn thì phấn dễ trượt trên bảng, nên lượng phấn bám vào bảng không nhiều, nên khi viết không rõ chữ. Lực ma sát trong trường hợp này lực ma sát có lợi.

Câu hỏi 3: Phải làm thế nào để tăng ma sát có lợi hay giảm ma sát có hại trong các trường hợp trên?

Trả lời:

a) Đi dép hoặc giày có khía sâu.

b) Tăng độ nhám của bảng, để khô bảng, lau bảng bằng giẻ ẩm và lau lại bằng giẻ khô.

Trên đây là cách soạn Khoa học tự nhiên lớp 6 bài “Lực ma sát” trong chương trình sách mới Cánh diều mà các bạn học sinh có thể tham khảo. Mong rằng bài viết sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về bài học này!