Bài 16: Virus và vi khuẩn

I. Phần mở đầu

• Vì sao chúng ta cần tiêm phòng bệnh?

Trả lời:

- Chúng ta cần tiêm phòng bệnh vì:

+ Đây là biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất để làm giảm tỷ lệ mắc bệnh và tỷ lệ tử vong do bệnh truyền nhiễm của nhân loại.

+ Khoảng 85% – 95% người được tiêm chủng sẽ sinh ra miễn dịch đặc hiệu bảo vệ cơ thể không bị mắc bệnh

II. Virus

• Quan sát hình 16.1 và cho biết hình dạng của các virus (theo bảng 16.1)

Tên hình	Hình que	Hình cầu	Hình đa diện
Hình a	x
?	?	?	?

 

Trả lời

Tên hình	Hình que	Hình cầu	Hình đa diện
Hình a	x
Hình b			x
Hình c		x

 

• Kể tên những bệnh do virus gây ra ở người, động vật, thực vật.

Trả lời:

Những bệnh do virus gây ra ở người, động vật, thực vật

- Ở người: Bệnh cúm, đậu mùa, quai bị, viêm gan B, sở, viêm não Nhật Bản, bệnh dại, bại liệt, hội chứng HIV?AIDS…

- Ở động vật: virus cúm gia cầm, cúm lợn và các loại vi rút cúm khác, như cúm gia cầm A (H5N1), A (H7N9) và A (H9N2) và các vi rút cúm lợn A (H1N1), A (H1N2) và A (H3N2).

- Ở thực vật: Các vi khuẩn gây bệnh cây thông thường ở Việt Nam bao gồm: các chi Ralstonia, Xanthomonas, Pseudomonas và Erwinia, bệnh Greening gây hại trên cây có múi (Do vi khuẩn Liberibacter asiaticus), bệnh chổi rồng gây hại trên cây nhãn do vi khuẩn nhóm Gammaproteopacteria, Héo vi khuẩn do Ralstonia solanacearum, Vi rút khảm lá thuốc lá

III. Vi khuẩn

• Quan sát hình 16.8 và nêu các thành phần cấu tạo của một vi khuẩn

          Trả lời 

Vi khuẩn có thành phần cấu tạo gồm: thành tế bào, màng tế bào, tế bào chất và vùng nhân.

•  Quan sát hình 16.9 và nêu các hình dạng khác nhau của vi khuẩn

Trả lời

Vi khuẩn có các hình dạng khác nhau: hình cầu, hình que, hình dấu phẩy, hình xoắn, hình có ống, hình có sợi...

• So sánh sự khác nhau về cấu tạo của virus và vi khuẩn theo gợi ý trong bảng 16.2

Đặc điểm	Virus	Vi khuẩn
Thành tế bào		x
?	?	?

          Trả lời:

Đặc điểm	Virus	Vi khuẩn
Thành tế bào		x
Màng tế bào		x
Tế bào chất		x
Vùng nhân		x
Vỏ ngoài Protein	x

 

• Kể một số cách bảo quản thức ăn tránh bị hư hỏng do vi khuẩn trong gia đình em.

Trả lời

Cách bảo quản đồ ăn trong gia đình em

- Để thức ăn vào tủ lạnh

- Muối dưa, muối cà

- Sấy khô một số loại quả

- Làm mứt quả

• Lấy ví dụ về vai trò và tác hại của vi khuẩn đối với sinh vật và người

Trả lời 

*Vai trò của vi khuẩn:

- Đối với cây xanh:

+ Phân huỷ xác động vật, lá cây rụng thành mùn rồi thành muối khoáng cung cấp cho cây

+ Một số ít vi khuẩn có khả năng cố định đạm, cung cấp cho cây - Vi khuẩn có tác dụng làm cho đất tơi xốp, thoáng khí

- Đối với thiên nhiên:

+ Vi khuẩn tham gia vào sự tuần hoàn vật chất trong tự nhiên ( phân huỷ các chất hữu cơ thành chất vô cơ cho cây sử dụng )

+ Vi khuẩn góp phần hình thành than đá, dầu lửa,...

- Đối với con người:

+ Trong đời sống: Vi khuẩn lên men dc ứng dụng trong muối dưa, muối cà, làm sữa chua...

+ Trong công nghệ sinh học: Nhiều vi khuẩn dc ứng dụng trong công nghiệp tổng hợp protein, vitamin B12, xử lí nước thải...

*Tác hại của vi khuẩn:

- Tác hại của vi khuẩn với người: viêm da ở người, uốn ván, sốt thương hàn, bệnh lao, bệnh lỵ, ngộ độc thực phẩm,...

- Tác hại của vi khuẩn với sinh vật: bệnh lạc lá lúa. héo cây,...

• Lấy ví dụ về những vi khuẩn có ích và vi khuẩn gây hại đối với sinh vật và người

Trả lời:

Ví dụ

- Vi khuẩn có ích:

+ Vi khuẩn cố định nitơ trong rễ cây họ đậu

+ Vi khuẩn lên men lactic

+ Vi khuẩn lên men etylic

- Vi khuẩn có hại:

+ Vi khuẩn gây bệnh viêm da ở người

+ Vi khuẩn gây bệnh bạc lá ở lúa

+ Vi khuẩn gây bệnh lao ở người

+ Vi khuẩn salmonella gây bệnh thương hàn

+ Vi khuẩn E.coli gây bệnh tiêu chảy

+ Vi khuẩn V.cholerae gây bệnh tả

+ Vi khuẩn Shigella gây bệnh lỵ

IV. Phòng bệnh do Virus và vi khuẩn gây nên

•  Kể tên một số biện pháp phòng tránh bệnh do virus và vi khuẩn gây nên

Trả lời

Một số biện pháp phòng tránh bệnh do virus và vi khuẩn gây nên:

- Giữ vệ sinh môi trường sống

- Tập thể dục rèn luyện sức khỏe

- Ăn uống đủ chất dinh dưỡng

- Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng

- Đeo khẩu trang khi ra ngoài

•  Tìm hiểu trao đổi với các bạn về những biện pháp mà gia đình và địa phương em thực hiện để phòng chống các bệnh lây nhiễm do virus, vi khuẩn gây nên đối với con người, cây trồng và vật nuôi

Trả lời

Đối với con người và vật nuôi:

+ Vệ sinh chỗ ở và môi trường xung quanh

+ Tiêm phòng bệnh

- Đối với thực vật:

+ Phun thuốc phòng bệnh cho cây trồng

+ Tạo giống cây sạch bệnh

•  Em cần làm gì để tránh bệnh cúm, bệnh quai bị? Em có biết mình đã được tiêm vaccine phòng bệnh gì và khi nào chưa?

Trả lời

Có thể tiêm vaccine để phòng tránh bị bệnh cúm, bệnh quai bị.

Đa số trẻ em Việt Nam đã được tiêm phòng các loại vaccine như: vaccine viêm não Nhật Bản, vaccine viêm gan B, vaccine bại liệt, ho gà, uốn ván… vào giai đoạn từ sơ sinh đến 6 tuổi.

•  Khi sử dụng thuốc kháng sinh để điều trị các bệnh ở người, chúng ta cần lưu ý điều gì?

Trả lời:

Khi dùng kháng sinh cần tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ, không tự ý dùng thuốc, dùng đúng liều lượng và đúng quy trình.

V. Vai trò và tác hại của nguyên sinh vật

• Quan sát hình 17.3 và cho biết các nguyên sinh vật là thức ăn của những động vật nào

Trả lời

Là thức ăn của nhiều loại động vật khác: tôm cua, cá, ốc,...

• Quan sát hình 17.4, 17.5 hãy cho biết chúng ta cần làm gì để phòng tránh bệnh sốt rét và kiết lỵ ở người.

Trả lời

Trùng sốt rét là do muối truyền máu vào người và theo đường máu đến gan. Chúng chui vào kí sinh trong các tế bào hồng cầu, làm cho tế bào hồng cầu bị vỡ, gây nên bệnh sốt rét. Để phòng bệnh do trùng sốt rét gây nên, chúng ta cần tiêu diệt muỗi truyền bệnh và tránh bị muỗi đốt. Một số biện pháp:

- Thả màn khi ngủ

- Dùng bình xịt muỗi, hương muỗi, kem xua muỗi, vợt điện muỗi...Bình xịt côn trùng trong nhà, hương muỗi hoặc kem xua muỗi có thể làm giảm hoạt động chích đốt của muỗi.

- Luôn để nhà cửa sạch sẽ, khô thoáng

- Dùng rèm che, màn tẩm hóa chất diệt muỗi, điều hòa nhiệt độ đều có thể làm giảm nguy cơ muỗi bay vào nhà và đốt mọi người trong gia đình.

- Người bị sốt xuất huyết cần được nằm trong màn, tránh muỗi đốt khiến bệnh lây lan bệnh cho người khác

Trùng kiết lị theo thức ăn, nước uống đi vào ống tiêu hóa của người gây lở loét ở thành ruột. Một số biện pháp phòng tránh bệnh trùng kiết lị;

- Giữ vệ sinh cá nhân, rửa tay trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh

- Ăn uống sạch sẽ đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.

- Khi phát hiện ra bệnh cần phải mang đi khám chữa ngay lập tức

• Cho biết tên nguyên sinh vật (trong hình 17.3, 17.4, 17.5) tương ứng với từng lợi ích hoặc tác hại trong bảng 17.1.

Ích lợi hoặc tác hại của nguyên sinh vật	Tên nguyên sinh vật
Làm thức ăn cho động vật	?
Gây bệnh cho động vật và con người	?

Trả lời 

Ích lợi hoặc tác hại của nguyên sinh vật	Tên nguyên sinh vật
Làm thức ăn cho động vật	Tảo (thức ăn cho san hô), trùng roi,
Gây bệnh cho động vật và con người	Tảo lục, trùng sốt rét, trùng kiết lị,

•  Tìm hiểu một số biện pháp vệ sinh ăn uống để phòng trừ các bệnh do nguyên sinh vật gây nên.

Trả lời:

Một số biện pháp vệ sinh ăn uống:

- Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng trước khi ăn

- Phân biệt các dụng cụ dao, thớt cho, bát, đũa cho thực phẩm sống và thực phẩm chín

- Ngâm nước muối hoặc nước gạo loãng với một số loại rau củ

- Thực hiện ăn chín uống sôi ,không ăn các đồ tái, sống

- Đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm

Trên đây là Trả lời cách soạn Khoa học tự nhiên 6 Bài 16: Virus và vi khuẩn trong chương trình sách mới Cánh diều mà các bạn học sinh có thể tham khảo. Hy vọng rằng bài viết sẽ giúp các bạn học sinh hiểu rõ hơn về bài học này!