Bài 12: Tế bào – đơn vị cơ sở của sự sống

I. Phần mở đầu

• Quan sát hình 12.1 chúng ta thấy ngôi nhà chủ yếu được xây dựng từ đơn vị cấu trúc là những viên gạch. Vậy em hãy đoán xem cây xanh và cơ thể chúng ta được tạo nên từ đơn vị cấu trúc nào.

Trả lời:

Cây xanh và cơ thể người được tạo nên từ tế bào

II. Tế bào là gì?

• Quan sát hình 12.4, 12.5 và kể tên một số loại tế bào cấu tạo nên cơ thể cây cà chua, cơ thể người.

Trả lời

Kể tên một số loại tế bào

- Tế bào cấu tạo nên cây cà chua: Tế bào thịt lá, tế bào thịt quả, tế bào ống dẫn, tế bào lông hút.

- Tế bào cấu tạo nên cơ thể người: tế bào thần kinh, tế bào gan, tế bào cơ, tế bào hồng cầu, tế bào biểu mô ruột, tế bào xương.

•  Nêu khái niệm tế bào và chức năng của tế bào đối với cơ thể sống

Trả lời:

Khái niệm: Tế bào là một đơn vị cấu trúc cơ bản có chức năng sinh học của sinh vật sống.

Tế bào là "những viên gạch đầu tiên cấu tạo nên sự sống".

- Tế bào là đơn vị cấu trúc của sự sống. Các sinh vật đều được tạo nên bởi tế bào.

III. Hình dạng và kích thước của một số loại tế bào

• Mô tả hình dạng, kích thước của các loại tế bào trong hình 12.6 theo gợi ý trong bảng 12.1

Bảng 12.1

Trả lời:

Tế bào	Hình dạng	Kích thước
Tế bào xương	Hình sao	Khoảng 5 – 20 µm
Tế bào thần kinh	Hình sao nhiều cạnh	Dài khoảng 13 – 60 mm Rộng khoảng 10 – 30 µm
Tế bào hồng cầu	Hình đĩa	Đường kính khoảng 7µm
Tế bào biểu bì vảy hành	Hình lục giác	Dài khoảng 200µm Rộng khoảng 70 µm
Tế bào nấm men	Hình bầu dục	Dài khoảng 6µm Rộng khoảng 5µm
Tế bào vi khuẩn E.coli	Hình trụ	Dài khoảng 2µm Rộng khoảng 0,25 – 1 µm

IV. Cấu tạo của tế bào động vật và tế bào thực vật

•  Quan sát hình 12.7 và cho biết:

- Cấu tạo và chức năng của tế bào, tế bào chất và nhân tế bào

- Sự khác nhau về cấu tạo giữa tế bào động vật và tế bào thực vật

Trả lời:

 

	Màng tế bào	Tế bào chất	Nhân tế bào
Cấu tạo	Lớp màng mỏng	Chất keo lỏng	Có màng nhân bao bọc chất di truyền
Chức năng	Kiểm soát sự di chuyển của các chất vào và ra khỏi tế bào	Chứa các bào quan và nơi diễn ra hầu hết các hoạt động sống của tế bào	Trung tâm điều khiển hầu hết các hoạt động sống của tế bào

 

 

Tế bào động vật	Tế bào thực vật
Thành tế bào	Không có	Có thành cellulose
Không bào	Không bào nhỏ hoặc không có	Không bào lớn và nhiều
Lục lạp	Không có	Có lục lạp

•  Nhờ yếu tố bào lục lạp thực hiện được chức năng quang hợp?

Trả lời:

Vì lục lạp mang sắc tố quang hợp (diệp lục) có khả năng hấp thụ ánh sáng để tổng hợp nên chất hữu cơ.

V. Cấu tạo của tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực

• Quan sát hình 12.8, 12.9 và nêu cấu tạo của tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực.

Trả lời

Cấu tạo của tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực:

- Tế bào nhân sơ: không có nhân hoàn chỉnh (chỉ có vùng nhân) và không chứa bào quan có màng.

- Tế bào nhân thực: có nhân và các bào quan có màng.

- Tế bào nhân sơ có cấu tạo đơn giản và thường có kích thước nhỏ, bằng khoảng 1/10 tế bào nhân thực

• Lập bảng các đặc điểm giống và khác nhau về cấu tạo giữa tế bào nhân sơ so với tế bào nhân thực

Trả lời

	Tế bào nhân sơ	Tế bào nhân thực
Giống	Đều là tế bào, chứa vật chất di truyền, đều có 3 thành phần cơ bản: màng sinh chất, tế bào chất, vùng nhân hoặc nhân
Kích thước và cấu trúc	Kích thước nhỏ, cấu trúc đơn giản	Kích thước lớn, cấu trúc phức tạp
Màng nhân	Không có màng bao bọc vật chất di truyền	Có màng bao bọc vật chất di truyền
Hệ thống nội màng	Tế bào không có hệ thống nội màng	Tế bào có hệ thống nội màng
Bào quan	Không có màng bao bọc các bào quan	Có màng bao bọc các bào quan
Khung tế bào	Không có khung tế bào	Có khung tế bào

VI. Sự lớn lên và sinh sản của tế bào

• Quan sát hình 12.11 và cho biết số lượng tế bào tăng lên sau mỗi lần phân chia

Trả lời:

Số lượng tế bào tăng lên sau mỗi lần phân chia

- Sau lần phân chia thứ nhất: tế bào tăng lên gấp 2 lần (21=2)

- Sau lần phân chia thứ hai: tế bào tăng lên thành 4 tế bào (22=4)

- Sau lần phân chia thứ ba: tế bào tăng lên thành 8 tế bào (23=8)

• Dựa vào hình 12.11, hãy tính số tế bào con mới được tạo ra sau lần phân chia thứ tư.

Trả lời

Sau lần phân chia thứ tư số tế bào tăng lên là: 24= 16 (tế bào)

• Câu hỏi: 

a. Nhận xét sự thay đổi về chiều cao cơ thể qua các giai đoạn khác nhau của cây xanh và người

b. Xác định chiều cao của người trong hình 12.12b khi ở giai đoạn thiếu nhi và thanh niên. Hãy cho biết nhờ đâu có sự thay đổi chiều cao đó.

Trả lời:

a. Qua các giai đoạn, cây xanh và người tăng lên về chiều cao

b. Ở giai đoạn thiếu nhi chiều cao của bé gái là 100cm, ở giai đoạn trưởng thành chiều cao tăng thêm 60 cm. Có sự thay đổi này là nhờ quá trình phân bào. Các tế bào ở người lớn lên và thực hiện quá trình sinh sản (phân chia tạo thành nhiều tế bào mới)

Trên đây là Trả lời cách soạn Khoa học tự nhiên 6 Bài 12: Tế bào – đơn vị cơ sở của sự sống trong chương trình sách mới Cánh diều mà các bạn học sinh có thể tham khảo. Hy vọng rằng bài viết sẽ giúp các bạn học sinh hiểu rõ hơn về bài học này!