Bài 10: Quyền và nghĩa vụ của công dân

I. KHỞI ĐỘNG

Câu hỏi: Lớp 6A có một số bạn nhà xa trường nên thường đi xe đạp điện đến trường. Trong đó, một vài bạn không đội mũ bảo hiểm.

• Theo em, học sinh lớp 6 có được sử dụng xe đạp điện không?

• Người điều khiển xe đạp điện khi tham gia giao thông có bắt buộc phải đội mũ bảo hiểm không? Vì sao?

Trả lời:

Theo em, học sinh lớp 6 không được sử dụng xe đạp điện.

Theo quy định của pháp luật thì người điều khiển xe đạp điện khi tham gia giao thông bắt buộc phải đội mũ bảo hiểm. Vì đội mũ bảo hiểm sẽ đảm bảo an toàn khi tham gia giao thông.

II. KHÁM PHÁ

1. Quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân theo Hiến pháp năm 2013

Câu hỏi 1: Em hãy đọc các thông tin kết hợp với quan sát hình ảnh dưới đây để xác định các nhóm quyền và nêu nội dung các quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân Việt Nam được quy định trong Hiến pháp năm 2013. Hãy ghép các hình ảnh với nhóm quyền và nghĩa vụ phù hợp.

Trả lời:

Các nhóm quyền cơ bản	Các hình phù hợp
1	8
2	1
3	9
4	4
4	2,3,5,6,7

2. Quyền thực hiện, nghĩa vụ cơ bản của công dân

Câu hỏi: Em hãy đọc các thông tin dưới đây để trả lời các câu hỏi:

1. Em hãy xác định những ai đã thực hiện đúng, ai thực hiện chưa đúng quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân? Vì sao?

2. Là học sinh, em đã được hưởng quyền và phải thực hiện các nghĩa vụ cơ bản nào của công dân? Em đã làm gì để thực hiện đúng các nghĩa vụ đó?

Trả lời:

a. Từ các tình huống trên, những người thực hiện đúng và chưa thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của công dân:

• Người thực hiện đúng: 

+  Hương thực hiện đúng, vì Hương đã thực hiện tốt nghĩa vụ của học sinh, bạn đã học tập tốt, chăm chỉ lao động, giúp đỡ bố mẹ làm việc nhà.

+ Minh thực hiện đúng, vì Minh đã thực hiện đúng quyền bí mật thư tín của công dân, ngăn cản Phương bóc thư của bạn khác để xem.

+ Hà thực hiện đúng, vì Hà đã thực hiện đúng quyền được pháp luật bảo hộ về sức khỏe, nhân phẩm và danh dự, Hà đã báo tổng đài điện thoại quốc gia bảo vệ trẻ em 111 tố giác hành vi của chú Hưng.

+ Liên thực hiện đúng, vì Liên đã không tán thành với việc làm của bố mẹ tìm mọi cách để anh trai trốn nghĩa vụ quân sự và khuyên anh trai nên thực hiện nghĩa vụ quân sự.

+ Hùng thực hiện đúng, vì Hùng đã có trách nhiệm thực hiện đúng nghĩa vụ của một công dân là cố gắng học tập và rèn luyện để trở thành một công dân tốt.

• Bạn thực hiện chưa đúng: 

+ Bình thực hiện chưa đúng, vì Bình cố tình vứt rác bừa bãi, không thực hiện đúng trách nhiệm của học sinh.

+ Phương thực hiện chưa đúng, vì Phương đã vi phạm quyền bí mật riêng tư của công dân

+ Thắng thực hiện chưa đúng, vì Thắng chưa tự giác thực hiện trách nhiệm học tập của công dân.

+ Trang thực hiện chưa đúng, vì Trang đã vi phạm quyền tham gia và quản lý nhà nước của công dân, bạn đã không tham gia đóng góp ý kiến cho nhà trường. 

III. LUYỆN TẬP

Câu hỏi 1: Em hãy tìm hiểu và ghi chép nội dung các quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân được quy định trong Hiến Pháp năm 2013.

Trả lời:

Em đã tìm hiểu và ghi chép các quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân được quy định trong Hiến Pháp năm 2013 như sau:

Điều 36 (Trích)

1. Nam, nữ có quyền kết hôn, ly hôn. Hôn nhân theo nguyên tắc tự nguyện, tiến bộ, một vợ một chồng, vợ chồng bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau.

 2. Nhà nước bảo hộ hôn nhân và gia đình, bảo hộ quyền lợi của người mẹ và trẻ em.

Điều 2. Những nguyên tắc cơ bản của chế độ hôn nhân và gia đình (trích)

3. Xây dựng gia đình ấm no, tiến bộ, hạnh phúc; các thành viên gia đình có nghĩa vụ tôn trọng, quan tâm, chăm sóc, giúp đỡ nhau; không phân biệt đối xử giữa các con.

4. Nhà nước, xã hội và gia đình có trách nhiệm bảo vệ, hỗ trợ trẻ em, người cao tuổi, người khuyết tật thực hiện các quyền về hôn nhân và gia đình; giúp đỡ các bà mẹ thực hiện tốt chức năng cao quý của người mẹ; thực hiện kế hoạch hóa gia đình…

Câu hỏi 2: Em hãy cho biết, bạn nào dưới đây, bạn nào thực hiện chưa tốt quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân.

1. Ngoài giờ học ở trường, Kim thường tự học ở nhà và dành thời gian làm việc nhà giúp bố mẹ.

2. Mặc dù nhà rất nghèo nhưng bố mẹ vẫn cố gắng để Thu được tới trường. Tuy nhiên, Thu cho rằng: “Nhà mình nghèo, có cố gắng học cũng không mang lại lợi ích gì”. Thu đến trường chỉ vì bố mẹ muốn, do vậy kết quả học tập của Thu rất kém.

3. Nam thường quát mắng, dọa nạt và đánh em gái vì em hay khóc và bày đồ chơi bừa bãi. 

4. Hưng là học sinh cá biệt, hay nghịch. Hôm nay, Hưng rủ các bạn đá bóng trong sân trường và làm vỡ kính lớp học. Cô giáo chủ nhiệm gửi giấy thông báo và nhờ Hưng đưa cho bố mẹ. Trên đường về, Hưng đã bóc thư ra xem trước.

Trả lời:

Những bạn thực hiện tốt quyền và nghĩa vụ của công dân là: Kim

Những bạn chưa thực hiện tốt quyền và nghĩa vụ của công dân là: Thu; Nam; Hưng.

Câu hỏi 3: Xử lý tình huống

Tình huống 1. Lan là một học sinh hoạt bát, tích cực tham gia các hoạt động của lớp và liên đội nhưng mẹ Lan thường ngăn cấm không cho Lan tham gia các hoạt động tập thể vì cho rằng sẽ ảnh hưởng đến việc học tập. Theo em, Lan nên làm gì để mẹ không ngăn cản cấm mình tham gia hoạt động tập thể?

Tình huống 2. Mặc dù công việc của bố mẹ Hà ít khi làm việc nhà để giúp đỡ bố mẹ vì nghĩ rằng mình chỉ cần có nghĩa vụ học giỏi là đủ.

1. Em suy nghĩ gì về việc của Hà?

2. Theo em, Hà cần làm gì để thực hiện tốt quyền và nghĩa vụ của học sinh?

Trả lời:

Tình huống 1: Theo em, để mẹ không ngăn cản việc mình tham gia hoạt động tập thể Lan cần: Trước tiên Lan nên chia sẻ với mẹ về tính cách, sở thích, ưu điểm của bản thân mình vì Lan rất hoạt bát và rất thích các hoạt động tập thể. Sau đó giải thích cho mẹ hiểu về những lợi ích của việc mình tham gia các hoạt động tập thể đó, nó sẽ giúp Hà phát triển những kỹ năng như kỹ năng giao tiếp, xử lý tình huống, kỹ năng thuyết trình,... Ngoài ra các hoạt động tập thể rèn luyện cho Lan những giá trị như: giá trị yêu thương, tôn trọng, đoàn kết, trách nhiệm,...

Tình huống 2: 

1. Từ việc làm của Hà em có những suy nghĩ sau: Hành động của Hà như vậy là chưa đúng, Hà chưa làm trọn trách nhiệm và nghĩa vụ của một người học sinh, một người con. Hà nghĩ rằng học sinh chỉ cần học giỏi thì sẽ không phải làm gì, nhưng học sinh ngoài học giỏi cần phải lao động, rèn luyện bản thân, giúp bố mẹ những công việc nhà, hiếu thảo với ông bà,...

2. Theo em, để thực hiện tốt quyền và nghĩa vụ của học sinh Hà cần: Ngoài việc cố gắng chăm chỉ học tập thật tốt, Hà còn phải rèn luyện bản thân, phụ giúp ông bà, cha mẹ thực hiện tốt nghĩa vụ của một học sinh.

IV. VẬN DỤNG

Câu hỏi 1: Em hãy vẽ bức tranh hoặc sưu tầm một câu chuyện thể hiện một việc làm thực hiện tốt quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân và thuyết minh về bức tranh đó.

Trả lời:

(HS tự liên hệ bản thân)

Câu hỏi 2: Em hãy viết khoảng nửa trang giấy về nghĩa vụ của học sinh và những việc em đã làm để thực hiện nghĩa vụ đó.

Trả lời: 

Em đã thực hiện tốt những quyền và nghĩa vụ của học sinh như sau: 

a. Quyền học tập

- Mọi công dân đều có quyền học tập, không hạn chế về trình độ, độ tuổi.

- Được học bằng nhiều hình thức.

- Học bất cứ ngành nghề gì phù hợp với điều kiện, sở thích của mình.

b. Nghĩa vụ học tập:

- Công dân từ 6 đến 14 tuổi bắt buộc phải hoàn thành bậc giáo dục tiểu học; Từ 11 đến 18 tuổi phải hoàn thành bậc THCS.

- Gia đình phải tạo điều kiện cho con em hoàn thành nghĩa vụ học tập.